Na de omverwerping van het regime van Bashar al-Assad in Syrië en de daaropvolgende opkomst van de oppositie onder leiding van Hayat Tahrir al-Sham (HTS), is het lot van de militaire aanwezigheid van Rusland in het land een onderwerp van intense discussie geworden. In een recent interview met de BBC benadrukte de nieuwe leider van Syrië, Ahmed al-Sharaa, het langdurige strategische partnerschap tussen Rusland en Syrië. Hij zinspeelde op een toekomst waarin deze relatie blijft bestaan en liet daarmee de mogelijkheid open dat Russische militairen in Syrië blijven.
De twee militaire bases van Rusland in Syrië zijn cruciaal voor het behoud van de strategische invloed van Moskou in het Middellandse Zeegebied en Afrika. Hoewel veel deskundigen twijfelen aan de waarschijnlijkheid van samenwerking tussen de HTS en Rusland, hebben Europese functionarissen de hoop uitgesproken dat de nieuwe Syrische regering de Russische troepen zal verdrijven. Een hooggeplaatste vertegenwoordiger van de EU verwoordde dit gevoel en sloot zich daarmee aan bij de bredere Europese oppositie tegen de betrokkenheid van Rusland.
Desondanks denken sommige analisten dat de vooruitzichten voor de militaire operaties van Rusland in Syrië niet zo somber zijn als het lijkt. Rusland heeft laten zien dat het overeenkomsten kan sluiten met radicale groeperingen over de hele wereld, zoals de samenwerking met de Taliban in Afghanistan en de Houthi’s in Jemen. Een opmerkelijke verschuiving is dat Russische media HTS de “gewapende oppositie” van Syrië noemen in plaats van een “terroristische groepering”. Bovendien verving de Syrische ambassade in Moskou haar vlag snel door die van de oppositie binnen enkele uren na de val van Damascus.
Uiteindelijk hangt de voortzetting van de Russische militaire aanwezigheid in Syrië af van de bereidheid van de HTS om een pragmatische houding aan te nemen en grieven uit het verleden opzij te zetten. De afgelopen negen jaar hebben Russische troepen zich gericht op Syrische jihadisten, waardoor deze samenwerking een test is voor de strategische prioriteiten van HTS boven ideologische wrok.
Het partnerschap tussen Moskou en de nieuwe Syrische autoriteiten kan voor beide partijen voordelig zijn. Moskou kan het nieuwe Syrische leiderschap de broodnodige internationale legitimiteit bieden en tegelijkertijd HTS (Hayat Tahrir al-Sham) helpen onafhankelijk te worden en zijn imago als Turkse proxy af te schudden. HTS kan op zijn beurt profiteren van de Russische hulp bij het tegengaan van de Amerikaanse invloed in Syrië. De Verenigde Staten blijven Koerdische en tribale groepen in het noorden en oosten van Syrië steunen, waardoor HTS geen volledige controle over het land kan krijgen. Bovendien bevindt Rusland zich in een goede positie om op te treden als tussenpersoon tussen de nieuwe Syrische regering en Israël. Israël blijft vastberaden in zijn doelstellingen om de resterende wapens en uitrusting van Syrië te elimineren en tegelijkertijd de controle over de Golan Hoogvlakte en de zuidwestelijke provincie Quneitra uit te breiden.
Terwijl Europa de rol van Rusland in Syrië snel heeft afgewezen, heeft het de potentiële voordelen van Moskous aanwezigheid voor de Europese Unie over het hoofd gezien. De hoop van de EU op een snelle terugkeer van Syrische vluchtelingen na de verdrijving van Assad blijft ver weg en onzeker. De nieuwe Syrische regering staat voor grote uitdagingen, waaronder het vestigen van een eigen staat, territoriale geschillen met Koerdische strijdkrachten, het aanpakken van de territoriale aanspraken van Israël en de verzwakte defensiecapaciteit van Syrië. Deze uitdagingen verergeren de toch al precaire veiligheidssituatie en dwingen Europa om niet alleen af te zien van onmiddellijke plannen voor deportatie van vluchtelingen, maar zich ook voor te bereiden op een mogelijke nieuwe migratiegolf.
Daarnaast vormt de vrijlating van duizenden gevangenen, waaronder terroristen en radicale islamisten, een ernstige bedreiging voor de veiligheid, niet alleen in het Midden-Oosten maar ook in Europa. In deze context is de Russische militaire aanwezigheid in Syrië, die effectief is gebleken in de strijd tegen terrorisme en in staat is de HTS op belangrijke punten te ondersteunen, in overeenstemming met de veiligheidsbelangen van Europa.
