Het Franse Hof van Cassatie, de top van de Franse rechterlijke macht, heeft zojuist een baanbrekende uitspraak gedaan die de aanzet geeft tot een broodnodige aanpak van corruptie – schrijft Saman Rizwan.
De uitspraak markeert het einde van een traumatische juridische strijd die al meer dan tien jaar aansleept.
Sommigen zouden zelfs beweren dat deze zaak teruggaat tot 1878, toen Britse kolonisatoren een dubieuze overeenkomst sloten met de Filippijnse sultan van Sulu, waarbij jaarlijkse betalingen werden beloofd in ruil voor controle over de olierijke regio Sabah.
In 1962 stemde de bevolking van Sabah met een overweldigende meerderheid voor aansluiting bij de nieuw gevormde staat Maleisië, die ermee instemde om de betalingen aan de Sulu voort te zetten.
Maar de overeenkomst viel uiteen in 2013, nadat de Sulu’s een dodelijke invasie van de Sabah regio lanceerden en de Maleisische regering besloot om de geërfde betalingen te beëindigen.
Een paar jaar lang was de vrede hersteld. Toen kwamen de zelfbenoemde erfgenamen van de Sulu Sultan in contact met een controversieel advocatenkantoor uit het Verenigd Koninkrijk, dat vervolgens een samenwerking aanging met Therium – een Britse investeerder in rechtszaken die fondsen werft onder naamloze partijen en rechtszaken financiert in ruil voor een deel van de beloning.
Samen adviseerden ze de Sulu-erfgenamen om een claim in te dienen tegen Maleisië, waarin ze compensatie eisten voor de rijkdommen van Sabah, ondanks het feit dat de overeenkomst van 1878 geen arbitrageclausule bevatte.
De zaak zou aanvankelijk in Spanje worden behandeld, met Dr. Gonzalo Stampa als enige arbiter. Twee jaar later herriep de rechtbank van Madrid Stampa’s bevoegdheden en beval hem om de procedure te staken.
Tegen die tijd hadden de advocaten van de Sulu en derde investeerders de geur opgevangen van wat een gigantische uitbetaling beloofde te worden. Na betaling van een ongebruikelijk hoog honorarium van meer dan $2 miljoen negeerde Stampa de bevelen van de Spaanse rechtbank en verwees de zaak naar een rechtbank in Parijs, waar hij een definitieve uitspraak deed ten gunste van de eisers en Maleisië veroordeelde tot betaling van een duizelingwekkende schadevergoeding van bijna $15 miljard.
Sindsdien is de zaak in een stroomversnelling geraakt. Maleisië ging zowel in Frankrijk als in Spanje in beroep tegen de uitspraak van Stampa en kreeg uitstel van de uitspraak, terwijl Stampa zelf in Spanje strafrechtelijk werd veroordeeld wegens minachting van het Hof.
Ondertussen werden de advocaten van de Sulu en derde investeerders steeds wanhopiger om hun verliezen te dekken. Hun versnipperde aanpak om weer in de gunst te komen omvatte verschillende van hun eigen beroepen, met als hoogtepunt de onwettige inbeslagname van activa die toebehoorden aan het nationale energiebedrijf van Maleisië – dat de gunst beantwoordde door Therium te dagvaarden voor bewijs van Stampa’s uitbetaling.
Hun meest recente aanval was de lancering van een claim van maar liefst 18 miljard dollar tegen Spanje, via het Internationaal Centrum voor de beslechting van investeringsgeschillen (ICSID), met het argument dat de veroordeling van Stampa hun zaak deed ontsporen. Zoals opgemerkt door Keith Ellison, procureur-generaal van Minnesota en een van de meest erkende advocaten in de VS, “is de enorme omvang van de potentiële corruptie duidelijk”.
Ondanks hun snode plan is de zaak volledig uit de hand gelopen – Therium heeft minstens 20 miljoen dollar op zak. In september van dit jaar verwierp het Nederlandse Hooggerechtshof het laatste beroep van Therium en stelde dat er geen arbitrageclausule was opgenomen in het akkoord van 1878. Nu heeft het Franse Hooggerechtshof het nog eens dunnetjes overgedaan en uit eigen beweging bepaald dat het Akkoord van 1878 geen arbitrageclausule bevat, wat voor Maleisië de weg vrijmaakt voor een definitieve nietigverklaring van zijn vonnis.
Dit vertoon van cerebrale consensus en solidariteit tussen de Europese rechtbanken is het begin van een gezamenlijke aanpak van corruptie – en het komt precies op het juiste moment. Met beschuldigingen van corrupte praktijken op de hoogste niveaus van de EU moeten we erop kunnen vertrouwen dat onze juridische instellingen zich inzetten om de hoogste normen van rechtvaardigheid te handhaven.
Helaas is dit geen vanzelfsprekendheid. Vorig jaar nog stond de Franse minister van Justitie, Eric Dupond-Moretti, terecht voor het feit dat hij zijn werk in zijn functie had laten beïnvloeden door illegale belangenconflicten. Hoewel hij later werd vrijgesproken van alle aanklachten, heeft het incident ongetwijfeld het vertrouwen van de burgers in het rechtssysteem geschokt.
Door Maleisië in het gelijk te stellen, heeft het Franse Hooggerechtshof ons herinnerd aan zijn kracht en veerkracht, samen met een laatste ingrediënt dat van vitaal belang is voor het herstel van het vertrouwen van het publiek: de nederigheid om toe te geven dat de uitspraak van Stampa nooit toegestaan had mogen worden.
