In de eerste belangrijke beleidsbeslissing op landbouwgebied in haar nieuwe ambtstermijn heeft de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, de Luxemburgse Europarlementariër Christophe Hansen gekozen als commissaris voor landbouw en voedsel. Op 17 september kondigde de EU uitvoerende macht Hansen aan om haar beloofde ‘Visie voor de Landbouw‘ te ontwikkelen tegen maart volgend jaar, nadat het afgelopen jaar van boerenprotesten de ‘Farm to Fork‘ agenda van de Green Deal grotendeels op een zijspoor heeft gezet.
Eerder deze maand gaf von der Leyen de eerste aanwijzingen over hoe deze visie eruit zou kunnen zien door de conclusies van haar ‘Strategische Dialoog over de toekomst van de EU-landbouw‘ te presenteren. Het lanceringsevenement duidt op een broodnodige beleidsverschuiving in de richting van meer steun voor kleine boeren en het faciliteren van gezonde, duurzame voeding. De Commissie krijgt een vroege kans om deze veelbelovende aanpak in daden om te zetten met haar beslissing over het controversiële voedingsetiket voor de hele EU.
Danone’s Nutri-Score krabbelt terug onderstreept groeiende oppositie
Het voorstel voor een verplicht voedingswaarde-etiket voor de hele EU, dat in 2020 werd geïntroduceerd als de pijler voor gezonde voeding van de ‘Farm to Fork’-strategie van de Commissie, heeft het daglicht nog niet gezien nadat het sinds 2022 voor onbepaalde tijd was uitgesteld. De boosdoener van deze beleidsverlamming, het Franse Nutri-Score systeem, heeft de lidstaten steeds meer verdeeld gemaakt, met zijn rigide, bestraffende en wetenschappelijk onjuiste aanpak die brede oppositie oproept.
Onlangs nog heeft Danone voor grote opschudding gezorgd door begin september het Nutri-Score label te verwijderen van zijn zuivel- en plantaardige producten – vooral omdat de Franse agrofoodgigant een van de eerste en meest prominente voorstanders van het systeem was. De verbluffende ommezwaai van Danone geeft de bredere problemen weer met het bijgewerkte algoritme van Nutri-Score, dat er niet in is geslaagd om de inherente tekortkomingen te corrigeren.
Onder het nieuwe algoritme classificeert Nutri-Score melk en andere drinkbare zuivelproducten nu als “dranken” in plaats van “algemene voeding”, wat leidt tot aanzienlijk lagere scores voor volledig ongewijzigde producten. Volle melk is bijvoorbeeld gezakt van een Nutri-Score ‘B’ naar ‘C’ – waardoor het op gelijke hoogte komt met frisdranken zoals Diet Coke – terwijl Danone’s vloeibare yoghurts zijn gezakt tot wel ‘D’ en ‘E’, ook al hebben de vaste versies van dezelfde producten hun ‘B’ behouden.
Zoals het bedrijf terecht heeft opgemerkt, geeft deze onlogische wijziging “een verkeerd beeld van de nutritionele en functionele kwaliteit van drinkbare zuivelproducten en producten op basis van planten”, wat in strijd is met de Europese voedingsrichtlijnen en consumenten in verwarring brengt. Volgens Alexander Anton, secretaris-generaal van de European Dairy Association, maakt de “natuurlijke nutriëntendichtheid van melk, … eiwitten van hoge kwaliteit en vele mineralen en vitaminen” melk in de eerste plaats tot een bron van voeding in plaats van hydratatie, wat betekent dat het moet worden beoordeeld als dierlijk voedsel in plaats van als een drank.
Industrie, overheid en wetenschappelijke leiders slaan alarm
Helaas is het onvermogen van Nutri-Score om dergelijke fundamentele voedingssubtiliteiten te herkennen een kenmerk geweest tijdens de ontwikkeling ervan, waarbij de gebreken al lange tijd worden bekritiseerd door EU-regeringen, de wetenschappelijke gemeenschap en de voedingsmiddelenindustrie – met name kleine lokale producenten. Met zijn reductionistische focus op een beperkt aantal “slechte” componenten, namelijk zout, suiker en vetten, heeft het algoritme van Nutri-Score consequent veel van de erfgoedproducten van het blok, van Franse kazen tot Spaanse gerookte hammen, gebrandmerkt met de meest negatieve scores, waarbij hun belangrijke microvoedingswaarde en belangrijke rol in een evenwichtig dieet over het hoofd wordt gezien.
Naast het feit dat Nutri-Score een significante en oneerlijke bedreiging vormt voor de concurrentiepositie van Europa’s lokale melkveehouders en veehouders, zorgt de “onvolledige en bevooroordeelde analyse” van Nutri-Score – in de woorden van de toonaangevende Franse voedingsdeskundige Dr. Jean-Michel Lecerf – voor verwarrende en misleidende adviezen voor consumenten die hun voedingspatroon proberen te verbeteren. Het bijgewerkte algoritme heeft bijvoorbeeld zelfs gevolgen gehad voor bepaalde fruitsoorten, zoals Franse pruimen, die van ‘A’ naar ‘C’ zijn gedegradeerd, waarbij de natuurlijke suikers hetzelfde worden behandeld als de kunstmatige suikers van industriële producten – waarvan de laatste hun formules kunnen veranderen om een betere score te krijgen.
Deze verwarring onder consumenten is benadrukt door prominente voedingsdeskundigen uit de hele EU, waarbij Dr Stephan Peters van de Nederlandse Zuivel Associatie, Dr Mariusz Panczyk van de Medische Universiteit van Warschau en zelfs Frankrijks eigen Nationale Agentschap voor Voedselveiligheid (ANSES) vraagtekens zetten bij het vermogen van Nutri-Score om burgers te begeleiden naar evenwichtige, voedzame voeding. Ondanks de overvloed aan wetenschappelijke kritiek – om nog maar te zwijgen van de groeiende coalitie van Europese landen, waaronder Portugal, Roemenië en Zwitserland, die zich afkeren van het label – blijven het Nutri-Score-team en zijn bondgenoten volhouden dat het de enige legitieme partij in de stad is.
Krappe tijd in de komende maanden
Het pro-Nutri-Score kamp, waaronder de Europese consumentenlobby BEUC, de Franse consumentengroep UFC-Que Choisir en Foodwatch, voelt de druk van de groeiende oppositie en voert de druk op om het label in de EU snel en op een verkeerde manier in te voeren.
UFC-Que Choisir bekritiseerde de recente ommezwaai van Danone en vroeg zich af met welk recht het bedrijf “voedingslessen geeft aan de meest vooraanstaande experts” in pro-Nutri-Score landen. De groep heeft echter verzuimd te vermelden dat deze “experts” veel minder legitiem zijn dan ze lijken, met een recent onderzoek dat mede is geschreven door Dr. Peters , waaruit blijkt dat “de overgrote meerderheid” van het onderzoek dat gunstig is voor Nutri-Score “is uitgevoerd door het team” achter het systeem, terwijl de meeste echt onafhankelijke onderzoeken beslist minder vleiend waren.
Zoals Dr. Peters terecht heeft gesteld, moeten EU-beleidsmakers wachten op meer onafhankelijke evaluaties van de effectiviteit van het label en weerstand bieden aan deze opkomende oproepen – die belichamen wat de Franse jurist Jean-Philippe Feldman treffend het “voedingstotalitarisme” van Nutri-Score heeft genoemd – voordat ze voorstellen het systeem in de hele EU in te voeren.
Vooruitkijkend zijn er redenen om te hopen dat Brussel de juiste beslissing zal nemen. Om te beginnen hebben invloedrijke figuren op zowel EU- als nationaal niveau, zoals kandidaat-commissaris voor voedsel en landbouw Christophe Hansen en de nieuwe Franse premier Michel Barnier, een sterke agrarische achtergrond. Als Frans minister van Landbouw in 2008 vormde Barniers visie voor een eerlijker en duurzamer EU-landbouwbeleid al de kern van de beleidsrichting die nu uit de ‘Strategische Dialoog’ van Von der Leyen naar voren komt.
Door samen te werken met de leiders van de andere zwaargewichtlandbouwlanden van het blok en gebruik te maken van zijn nauwe banden in Brussel, zou Barnier goed geplaatst zijn om een verantwoordelijke EU-beleidsvorming op het gebied van agrovoeding in goede banen te leiden. De onlangs voorgestelde “Europese Raad voor Landbouw en Voedsel”, die het proces van betrokkenheid van boeren, dat in gang is gezet door de Strategische Dialoog, moet voortzetten, zal daarbij van cruciaal belang zijn om ervoor te zorgen dat de nieuwe landbouwvisie van de EU zich vertaalt in ondersteunend beleid dat Europese boeren mondiger maakt.
