Met het oog op de EU-verkiezingen in juni lanceerde de Gemeenschap van Europese Spoorweg- en Infrastructuurbedrijven (CER) haar manifest 2024-29 “Op koers voor Europa” tijdens een evenement op hoog niveau in het Europees Parlement, georganiseerd door Europarlementslid Dominique Riquet. Het manifest is sterk gericht op het bereiken van de modal shift en modal share doelstellingen van de EU-strategie voor duurzame en slimme mobiliteit, en beschrijft de visie van de Europese spoorwegsector op goed functionerende passagiers- en goederendiensten per spoor in een spoorweginfrastructuurnetwerk met een hoge capaciteit, dat een belangrijke rol zal spelen in de groene en digitale transitie van Europa.
De spoorwegen hebben hoge ambities voor de toekomst van duurzaam vervoer in Europa: hogesnelheidsverbindingen tussen alle EU-hoofdsteden en grote steden, hoogwaardige regionale diensten voor iedereen, meer nachttreinen en duurzame toeristische opties, volledig digitale goederenvervoersactiviteiten met het spoor als ruggengraat van de net-nul-logistiek. Het belang van deze kwesties werd ook benadrukt in het verslag op hoog niveau van de voormalige Italiaanse premier Enrico Letta over de toekomst van de interne markt, waarin de EU wordt opgeroepen om hogesnelheidsverbindingen aan te leggen tussen alle hoofdsteden van de EU om een “flagrante paradox” in de infrastructuur van de EU op te lossen.
Het manifest stelt dat het spoor, met zijn unieke voordelen op het gebied van emissiebesparing, energie-efficiëntie en het genereren van economische activiteit, centraal moet staan in alle beleidsinstrumenten die zijn ontworpen om de duurzaamheid, energieonafhankelijkheid en welvaart van Europa te bevorderen. De CER benadrukt de noodzaak van een strategische visie die duurzaam vervoer omvat.
Het ondersteunen van publieke en private investeringen in infrastructuur is van cruciaal belang om spoorwegprojecten op het pan-Europese TEN-T-vervoersnetwerk te blijven bevorderen, de interne markt te verdiepen door middel van een masterplan voor hogesnelheidstreinen en de interoperabiliteit te bevorderen. Deze ontwikkeling gaat hand in hand met de inzet van digitale hulpmiddelen, die een veiliger en efficiënter spoorwegbedrijf in de EU mogelijk maken. CER roept de lidstaten op om hier een prioriteit van te maken in de volgende termijn van de Europese Commissie en het Parlement.
Er worden vier fundamentele pijlers geïdentificeerd die als leidraad moeten dienen voor toekomstige beleidsmaatregelen:
- Eerlijke concurrentie tussen vervoerswijzen – Ondanks inspanningen in het verleden is het huidige regelgevingskader niet eerlijk: de spoorwegen dragen veel kosten en verplichtingen die niet aan andere vervoerswijzen worden opgelegd. Er moet nog veel worden gedaan om onevenwichtigheden weg te werken in de voorwaarden en prijzen voor toegang tot infrastructuur, energiebelasting, btw-regels en uiteenlopende sociale voorwaarden, met name het toestaan van sociale dumpingpraktijken in de wegsector.
- Adequate financiering van de spoorwegen – De spoorwegen hebben behoefte aan eerlijke, uitgebreide financiering op lange termijn. Om tegemoet te komen aan de enorme infrastructuurinvesteringsbehoeften van de sector is een grotere EU-begrotingslijn voor vervoer nodig in een opgeschaald meerjarig financieel kader, inclusief nieuwe EU-financieringsbronnen zoals geoormerkte inkomsten uit de EU-regeling voor de handel in emissierechten.
- Invoering van de belangrijkste digitale enablers voor het spoor – Dit omvat het European Rail Traffic Management System (ERTMS) en Digital Capacity Management (DCM) voor een optimaal gebruik van het spoorwegnet, Digital Automatic Coupling (DAC) als cruciale stap naar volledig digitale goederenexploitatie, en het Open Sales and Distribution Model (OSDM) voor eenvoudigere internationale ticketverkoop. Dergelijke digitale veranderingen verbeteren niet alleen de spoorwegdiensten voor de eindgebruikers, maar verlagen ook de kosten. De toename van de spoorwegcapaciteit die met digitale middelen met DCM kan worden bereikt, vergt bijvoorbeeld slechts 5% van het budget dat nodig zou zijn om nieuwe fysieke spoorweginfrastructuur aan te leggen.
- Een groenere aanpak van het markt- en concurrentiebeleid – Het concurrentiebeleid moet beter rekening houden met het klimaat- en milieubeleid van de EU en moet een modale verschuiving naar meer vervuilende vervoerswijzen voorkomen. Bepaalde marktsegmenten van het spoor, zoals Single Wagon, zijn vandaag vaak niet economisch levensvatbaar, maar vormen een duurzaam levensvatbare vervoersoplossing om de klimaatcrisis te bestrijden. Steun voor dergelijke diensten kan niet worden beoordeeld op basis van regels die geen rekening houden met de strategische beleidsoriëntaties van de EU als geheel, met inbegrip van de Green Deal-doelstellingen van de EU.
Tijdens het lanceringsevenement verzamelde CER de indrukken van zowel de huidige beleidsmakers als externe stakeholders die het bedrijfsleven en maatschappelijke gebruikers van spoordiensten vertegenwoordigen, van wie velen hebben bijgedragen aan de 2023-enquête die als basis diende voor het definitieve manifest.
Dominique Riquet, lid van het Europees Parlement, zei: “Nu deze zittingsperiode ten einde loopt, is het tijd om de balans op te maken van wat we hebben bereikt. We hebben veel bereikt met CEF II, de lopende spoorwegcapaciteitsverordening of TEN-T richtlijnen. Toch gaat de strijd voor het spoor verder. We moeten nu nadenken over toekomstige beleidsontwikkelingen om het spoor zo goed mogelijk te gebruiken en onze decarbonisatiedoelstellingen te bereiken”.
Georges Gilkinet, Belgisch vicepremier en minister van Mobiliteit, verwelkomde het initiatief van de sector en zei: “Treinen moeten de ruggengraat van onze Europese mobiliteit worden als we onze economieën koolstofvrij willen maken. Modal shift naar het spoor, de meest duurzame vervoerswijze, moet een politieke prioriteit zijn voor de volgende EU-Commissie. Om dit te implementeren en alle Europeanen per spoor met elkaar te verbinden, moeten we massaal investeren in de sector. Het CEF-programma speelt een cruciale rol en we moeten in deze richting verder gaan met een derde en goed gefinancierde CEF-oproep. Een langetermijnvisie, degelijke financiering en mensen zijn de sleutel tot toekomstbestendige Europese mobiliteit”.
Filip Alexandru Negreanu Arboreanu, kabinetschef van Europees Transportcommissaris Adina Vălean, gaf ook een positieve reactie op het manifest. “Uw steun voor een sterk financieringsinstrument voor vervoersinfrastructuur is uiterst waardevol en wordt zeer gewaardeerd. En u kunt ook rekenen op onze steun om van het spoor de gewenste vervoerswijze van de toekomst te maken”, zei hij.
Uitvoerend directeur Alberto Mazzola van de CER zei dat “in het CER-manifest de spoorwegen zich ertoe verbinden om de nieuwe generaties Europeanen te voorzien van: betere passagiersdiensten voor iedereen, met inbegrip van hogesnelheidsverbindingen tussen hoofdsteden en grote steden; digitale goederenvervoersactiviteiten per spoor die geïntegreerd zijn met andere vervoerswijzen en leiden tot een Europese logistiek zonder uitstoot; en betrouwbare, veilige hogesnelheidsinfrastructuur en verbeteringen van het bestaande netwerk door modernisering en digitalisering. We roepen de EU en de lidstaten op tot een duurzaam investeringsbeleid om het spoor prioriteit en steun te blijven geven”.
Met concrete beleidsvoorstellen voor elk van de vier pijlers laat het CER-manifest 2024-2029 zien wat er nodig is om het spoor verder te ontwikkelen en Europa te laten profiteren van het volledige potentieel van het spoor.
