De zich ontvouwende crisis in Niger, een land dat worstelt met een militaire staatsgreep onder leiding van generaal Abdourahamane Tiani, werpt een donkere wolk over de van oudsher grote invloed van Frankrijk in de Sahel-regio – schrijft Bintou Diabaté.
Deze invloed, die grotendeels onaangetast is gebleven, is zorgvuldig gekoesterd en in stand gehouden door een drieledige aanpak met diplomatieke kanalen, economische banden en een krachtige militaire aanwezigheid. Nu duizenden demonstranten bijeenkomen voor de Franse ambassade in Niamey, wordt de omvang van de anti-Franse sentimenten blootgelegd en wordt de Franse president Emmanuel Macron geconfronteerd met een enorme uitdaging voor zijn strategische ambities in Afrika.
Een van de opvallendste kenmerken van de aanhoudende crisis is de opvallende Russische aanwezigheid, die tot uiting komt in het symbolische zwaaien met Russische vlaggen tijdens de protesten. Zoiets zou een paar jaar geleden ondenkbaar zijn geweest, toen Frankrijk werd gezien als de dominante speler in Niger en de Sahel-regio. Nu belichaamt de Russische huurlingengroep Wagner, die aanwezig is in buurland Mali, de toenemende invloed van Rusland. De kennelijke Russische affiniteit onder de demonstranten is een subtiele maar krachtige indicatie van een mogelijke herschikking van allianties in de regio.
Of het nieuwe leiderschap van Niger de kant van Rusland op zal gaan, valt nog te bezien. Toch kan de mogelijkheid van een dergelijke verschuiving niet worden uitgesloten. Een mogelijke heroriëntatie van Nigers internationale allianties zou het geopolitieke landschap van West-Afrika, een regio waar Frankrijk lang de scepter heeft gezwaaid, ingrijpend kunnen veranderen. Als de slinger van de macht in de richting van Rusland zwaait, kunnen de gevolgen verstrekkend zijn en de invloed van Frankrijk in de regio ernstig ondermijnen.
Zo’n hachelijke situatie dwingt Macrons strategie in Afrika opnieuw te bekijken. Een spil in zijn herijkingsinspanningen is Angola, een land waarmee Frankrijk actief een sterkere relatie heeft bevorderd. Macrons recente bezoek aan Angola in maart en de aanzienlijke investering van 850 miljoen dollar van de Franse energiegigant TotalEnergies in een Angolees olieproject zijn een teken dat Frankrijk zijn strategische allianties in Afrika wil consolideren.
Angola, dat traditioneel afhankelijk is van de olie-export, probeert zijn economie te diversifiëren. Het bezoek van de Franse president opende mogelijkheden voor bilaterale samenwerking buiten de grenzen van de energiesector en legde de basis voor een veelomvattend en veelzijdig partnerschap. De investering van TotalEnergies illustreert het engagement van Frankrijk om deze alliantie te versterken en Angola te positioneren als een betrouwbare strategische bondgenoot.
Angola zet zich in voor vrede en stabiliteit in de regio, met name in het door conflicten geteisterde gebied van de Grote Meren en de Democratische Republiek Congo. Het rapport van de Wereldbank van april prees Angola voor zijn assertieve houding bij het streven naar vrede in de regio. Deze inzet voor regionale stabiliteit, in combinatie met Angola’s niet-vijandige internationale houding, maakt het land tot een potentieel onschatbare bondgenoot voor Frankrijk.
In het licht van de onzekerheden in Niger kan het aanhalen van de banden met Angola Frankrijk een verzekeringspolis bieden, een middel om potentiële verliezen in Niger te compenseren en zijn regionale invloed te behouden. Deze aanpak is echter niet zonder complicaties. Frankrijk kan het zich niet veroorloven om de onmiddellijke uitdagingen van de situatie in Niger over het hoofd te zien. Met 500 tot 600 Franse staatsburgers en een militair contingent van 1.500 soldaten in het land staat er veel op het spel.
Frankrijk heeft niet alleen de morele en politieke verantwoordelijkheid om zijn onderdanen en militaire bezittingen te beschermen, maar ook om zich in te zetten voor het herstel van de democratie in Niger. De internationale gemeenschap, geleid door regionale organisaties zoals ECOWAS en de Afrikaanse Unie, voert de druk op de Nigerese junta op om de democratisch verkozen regering van president Mohamed Bazoum te herstellen.
De reactie op de crisis in Niger is een test voor Macrons aanpak van het buitenlands beleid in Afrika. Het biedt een kans om een delicaat evenwicht te vinden tussen het nastreven van nationale belangen en het handhaven van democratische normen en stabiliteit. De weg die voor ons ligt, is echter bezaaid met onzekerheden en complexe dynamieken die van de Franse regering zorgvuldige navigatie zullen vragen.
In dit veranderlijke geopolitieke landschap zullen de acties van Frankrijk het verloop van de gebeurtenissen in Niger en de bredere Sahel-regio aanzienlijk beïnvloeden. Of Frankrijk erin slaagt zijn strategie bij te stellen zonder zijn invloed te verliezen, zal een lakmoesproef zijn voor het presidentschap van Macron en kan diepgaande gevolgen hebben voor de rol van Frankrijk in Afrika. Uiteindelijk gaat het niet alleen om het behoud van de reputatie van Frankrijk, maar ook om het verdedigen van de waarden van democratie en stabiliteit die Frankrijk en zijn westerse bondgenoten dierbaar zijn.
Bintou Diabaté is een analist gespecialiseerd in veiligheid en afgestudeerd in internationale betrekkingen aan het Kings College.
