“Het is een algemeen erkende waarheid dat Armenië een post-Sovjet-democratie in de Kaukasus is die gericht is op westerse waarden.” Dit had de openingszin kunnen zijn van een artikel over Armenië in een betere wereld, maar het kan moeilijk gezegd worden over Armenië in 2023. Zijn Sovjetverleden en geografische ligging zijn nog steeds relevant, maar zijn inzet voor democratische westerse waarden en de rechtsstaat is zeer twijfelachtig – schrijft James Wilson.
De Russische agressie in Oekraïne heeft de lelijke waarheid over Armenië en zijn deelname aan het conflict aan de kant van de agressor blootgelegd.
Op 23 november vuurde Rusland raketten af op de kraamafdeling van het ziekenhuis in Volnyansk, regio Zaporizhia (een pasgeboren baby werd gedood), een woonhuis en een kliniek in Kupyansk, regio Kharkiv (twee doden), woongebouwen in Kyiv en Vyshgorod, regio Kyiv (7 doden). Meer raketten waren gericht op Poltava, Vinnitsa, Lviv, Odessa, Dnipro en Mariupol. Op dezelfde dag verwelkomde premier Pashinyan Poetin in Jerevan, waarbij hij hem aansprak als “Beste Vladimir Vladimirovitsj” en hem de hand schudde.
Dit is niet verrassend: eerder in de zomer van 2022 beweerde de premier dat “Rusland een strategische partner en bondgenoot van Armenië is”.
“De standpunten van onze landen over fundamentele internationale kwesties liggen dicht bij elkaar of vallen samen,” zei de plaatsvervangend voorzitter van het Armeense parlement Arshakyan op 11 juli.
Dit zijn geen op zichzelf staande verklaringen: “Rusland is de nauwste partner en strategische bondgenoot van de Republiek Armenië,” herhaalde de premier op 7 september. Op 2 november verklaarde parlementsvoorzitter Simonyan trots: “Ik kan met vertrouwen stellen dat de huidige Armeense regering een van de meest pro-Russische is.”
Om de zaken in perspectief te plaatsen: sinds het begin van de oorlog in Oekraïne heeft Pashinyan Rusland vijf keer bezocht, Poetin zes keer ontmoet en hem 18 (achttien) keer aan de telefoon gesproken.
Pashinyan was niet de enige hoge Armeense functionaris die voor het Kremlin boog. De Armeense minister van Defensie, de secretaris van de Veiligheidsraad en het hoofd van de Generale Staf brachten allen een bezoek aan Moskou, de meesten meer dan eens. De Russische agressie tegen Oekraïne heeft het militaire partnerschap tussen beide landen duidelijk geïntensiveerd: in september werden gezamenlijke militaire oefeningen gehouden en in december werd een overeenkomst over militaire samenwerking in 2023 ondertekend. In februari van dit jaar bekrachtigde de Armeense parlementaire commissie voor defensie- en veiligheidsvraagstukken een overeenkomst over samenwerking tussen de inlichtingendiensten van beide landen op het gebied van informatiebeveiliging[i]. Dit laatste lijkt bijna beledigend tegen de achtergrond van de gezamenlijke inspanningen van Oekraïne met westerse partners om bedreigingen van Rusland op dit gebied tegen te gaan.
De oorlog in Oekraïne veroorzaakte een ongekende groei van de handelsomzet tussen Armenië en Rusland: in 2022 bedroeg de Armeense export naar Rusland in totaal 2,4 miljard dollar, dat is 185,7% meer dan in 2021. De Russische invoer in Armenië bedroeg in totaal 2,6 miljard dollar – een stijging van 44,5%. Op 2 februari van dit jaar verklaarde Pashinyan tevreden: “Er is een grote en gestage groei in onze handels- en economische betrekkingen.” Hij benadrukte “de bijzondere persoonlijke rol van Vladimir Poetin… in deze dynamiek”.
De groei van de export van Armenië naar Rusland is echter niet alleen te danken aan de vervanging van de invoer uit landen die Rusland sancties hebben opgelegd. Volgens westerse ambtenaren, overheidsinstellingen en onderzoekscentra dient Armenië als een van de belangrijkste Russische knooppunten voor de aankoop van goederen in de EU en Oost-Azië, waarbij de sancties worden omzeild. Vooral de parallelle invoer van microchips, smartphones en auto’s via Armenië neemt een hoge vlucht. “Nieuwe bevoorradingsketens via Armenië … werden binnen enkele dagen na de sancties opgezet, en het duurde enkele maanden om ze uit te breiden”, aldus een rapport van februari 2023 van de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling. Op 2 maart werd Armenië in een gezamenlijk document van het ministerie van Justitie, het ministerie van Handel en het Amerikaanse ministerie van Financiën genoemd als een van de “tussenpersonen van derden of overslagpunten om Russische en Wit-Russische sancties en uitvoercontroles te omzeilen”.
Armenië helpt de Russische Federatie actief bij het omzeilen van sancties, niet alleen bij de invoer van civiele goederen. In september publiceerde het Amerikaanse ministerie van Financiën gedetailleerde informatie over de deelname van een Armeens bedrijf aan de aankoop van buitenlandse uitrusting voor de Russische militaire industrie. In oktober publiceerde Bloomberg bewijzen van leveringen van Europese apparatuuronderdelen via Armenië voor gebruik in Russisch militair materieel. Armenië is niet alleen een logistiek knooppunt, maar een centrum voor militaire en technische leveringen dat het regime van Poetin steunt in zijn oorlog tegen Oekraïne.
Armenië is een handige overslagplaats geworden voor wapens uit Iran. Het lijkt erop dat de Oekraïners de Armeniërs moeten “bedanken” voor het feit dat het Russische leger over drones beschikt die hun burger- en energie-infrastructuur beschadigen en burgers doden en verwonden. Op 28 november merkte het Poolse tijdschrift New Eastern Europe op: “Iran steunt de oorlog van Rusland tegen Oekraïne met de steun van Armenië, dat Moskou helpt sancties te omzeilen door Iraanse drones en raketten te leveren via het Armeense luchtruim en luchthavens. Iran Air Cargo, een dochtermaatschappij van Iran Air, vloog op 4 en 5 september van Yerevan Zvartnots Airport naar Moskou, na twee eerdere vluchten op 21 en 29 augustus. Iran Air Cargo, Safiran Airport Services en hun moedermaatschappij Iran Air staan onder Amerikaanse sancties wegens het overbrengen van Iraanse drones naar Rusland met Armeense hulp. Il-76MD-vliegtuigen van de Russische luchtmacht werden ook gebruikt om Iraanse drones via Yerevan te vervoeren. Rusland gebruikte deze Iraanse drones en raketten voor terroristische aanvallen op de Oekraïense infrastructuur. De VS waarschuwden Armenië voor de nauwe betrekkingen met Iran en Rusland, onder meer tijdens het bezoek van het hoofd van de CIA aan Armenië in de zomer van 2022. Hij waarschuwde om weg te blijven van de nauwe militaire alliantie tussen Iran en Rusland, maar Armenië heeft de waarschuwing genegeerd”.
Uit deze gegevens die zijn gepubliceerd door een belangrijk mediakanaal dat gelieerd is aan de Poolse regering en de Europese Commissie blijkt dat Armenië ook dient als militaire en logistieke basis voor de oorlog van de Russisch-Iraanse alliantie tegen Oekraïne.
De bittere ironie van de situatie ligt in het feit dat Armenië in de internationale arena ongekende diplomatieke druk uitoefent om erkenning van de Armeense genocide te verkrijgen. Een natie die beweert slachtoffer te zijn van een van de luidste misdaden van de 20e eeuw, die eist dat landen en naties een eeuw later ter verantwoording worden geroepen, die sancties eist tegen zijn buren, neemt willens en wetens actief deel aan de meest flagrante misdaad tegen een ooit broederlijk volk. In feite is Armenië op dit moment tot aan zijn nek betrokken bij wat herhaaldelijk de genocide op het Oekraïense volk is genoemd.
