Nu de wereld wacht op de uitkomst van een binnenkort te verwachten nucleaire overeenkomst met Iran, is het nog altijd even belangrijk ervoor te zorgen dat die overeenkomst inderdaad alomvattend is. De vooruitgang bij het bereiken van een akkoord tussen de internationale gemeenschap en Iran over een nieuwe versie van het JCPOA (Joint Comprehensive Plan of Action) uit 2015 verloopt, zoals verwacht, traag en kent vele facetten. Het opnemen van kwesties buiten de nucleaire kwestie, zoals het aanmerken van de Iraanse Revolutionaire Garde als terroristische organisatie, is een van de voornaamste obstakels geweest voor snelle vooruitgang. Toch is het aanpakken van dergelijke bijkomende kwesties even belangrijk als het aanpakken van de centrale zorg van de regering-Obama, de architecten van de overeenkomst, namelijk het indammen van “het risico van een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten” – schrijft Shlomo Roiter Jesner .
Naast het voor de hand liggende risico van een escalatie tot oorlog, is een belangrijk punt van zorg, zoals vermeld in een recent artikel in de Wall Street Journal, het toegewijde netwerk van illegale financiering dat Iran voor zichzelf heeft opgebouwd in de afgelopen jaren. Dankzij dit netwerk van clandestiene bank- en financiële activiteiten kon Iran miljarden blijven verhandelen, ondanks de ogenschijnlijk alomvattende sancties die momenteel van kracht zijn. Dit netwerk heeft Iran in staat gesteld zijn economie te laten overleven en tegelijkertijd de onderhandelingen voort te zetten, in het geheim vooruitgang te boeken met zijn nucleaire programma en feiten op het terrein te creëren. Als dit systeem niet wordt aangepakt, zal het ongetwijfeld ook een negatieve invloed hebben op de dag na de terugkeer naar het JCPOA, waarbij Europa een centrale rol moet spelen om ervoor te zorgen dat dit niet gebeurt.
Hoewel de EU aanzienlijke beperkingen heeft opgelegd aan de mogelijkheid om handel te drijven met Iran in een groot aantal sectoren, van energie tot verzekeringen, zijn er op humanitaire gronden uitzonderingen gemaakt. Zo is 20 miljoen euro aan humanitaire hulp aan Iran verstrekt in een poging om te helpen bij de bestrijding van de Covid-19-pandemie. Hoewel dit prijzenswaardig is, is er weinig toezicht gehouden op de bestemming van de middelen en werd het aanbod van hulp niet op prijs gesteld door de Iraanse president Rouhani, die verklaarde: “Uw aanbod van hulp is de grootste leugen in de geschiedenis”. In plaats van belastinggeld te investeren in het overeind houden van een moorddadig regime, zij het met de onrealistische hoop humanitaire hulp te kunnen bieden aan onschuldige burgers, moet de EU in plaats daarvan middelen investeren in het sluiten van Iraanse kanalen voor illegale financiering.
Aangezien de VS de sancties maximalistisch benaderen, althans onder de voormalige regering-Trump, heeft Europa bovendien moeite met de handhaving van wat secundaire sancties zijn gaan heten. Terwijl de VS van Europa eisten dat het geen zaken zou doen met entiteiten die zaken doen met gesanctioneerde entiteiten en daarbij gebruikmaakten van de Europese afhankelijkheid van de Amerikaanse markt, was Europa terughoudend om hieraan te voldoen. Secundaire sancties zijn echter onontbeerlijk om de ontwikkeling te voorkomen van precies het soort illegaal financieel stelsel dat Iran achter de rug van de wereld om heeft opgebouwd.
Indien dergelijke secundaire sancties door de internationale gemeenschap in haar geheel waren nageleefd, dan zouden de ondernemingen en zakenlieden die Iran heeft uitgeprobeerd om de sancties te omzeilen, het hoofd hebben moeten bieden aan een aanzienlijke uitdaging. Een voorbeeld daarvan is te zien in de oliehandel in de Golf, waar Iran gebruik heeft gemaakt van niet-gouvernementele (en dus niet-gesanctioneerde) entiteiten om zijn olie naar de internationale markten te brengen. Dit gebeurde met behulp van vervalste vrachtbrieven, dekmantelbedrijven en bevriende zakenlieden. Dit gebeurde hoofdzakelijk via Irak, maar zelfs landen die trouwe bondgenoten van de VS zijn, zoals de VAE, zijn het slachtoffer geworden van de dubbelzinnige praktijken van Iran.
Dit alles is belangrijker dan ooit, nu een nieuwe versie van het JCPOA in het verschiet ligt. Als Iran zijn wereldwijde terreuractiviteiten en de ontwikkeling van zijn kernwapenarsenaal mag blijven financieren via dit systeem, dat weinig toezicht of repercussies toelaat, zal geen enkele overeenkomst de Islamitische republiek ervan kunnen weerhouden te doen wat haar goeddunkt. Nu Europese bondgenoten zoals de VAE en Saoedi-Arabië rechtstreeks door Iran worden bedreigd, moet Europa alles in het werk stellen om dit illegale netwerk van internationale terreurfinanciering te sluiten.
De dreiging is niet langer hypothetisch, aangezien Iran via zijn proxies reeds rechtstreeks aanvallen heeft uitgevoerd op zowel Saudi-Arabië als de VAE. De implicaties van het feit dat de Europese Unie dit Iraanse systeem van illegale financiering, dat de financiering mogelijk maakt van terreurorganisaties zoals de Houthi’s van Jemen, die deze aanslagen namens Iran hebben gepleegd, blijft toestaan, zijn verstrekkend.
Dit wordt nog belangrijker wanneer we kijken naar de implicaties van de voortdurende recalcitrantie van Iran ten aanzien van de activiteiten van Rusland in Oekraïne. Aangezien Vladimir Poetin een soortgelijk netwerk van illegale financiering heeft opgebouwd, kunnen de kosten van het toelaten van Iran om een dergelijk netwerk te blijven exploiteren ten koste van het Westen, niet worden overschat. Door het illegale Iraanse financieringsnetwerk één bedrijf en één zakenman tegelijk aan te pakken, zal Europa zowel een signaal afgeven als een precedent scheppen voor de aanpak van Ruslands complexe netwerk van soortgelijke offshore financiële facilitatoren. Per slot van rekening kunnen mensen alleen wegkomen met waar je ze mee laat wegkomen.
Shlomo Roiter Jesner is voorzitter en medeoprichter van het Cambridge Middle East and North Africa Forum. Hij is ook de CEO van de in Londen gevestigde F&R Strategy Group, een geopolitiek adviesbureau op het snijvlak van politiek en bedrijfsleven.
