De ambitie van Turkije om toe te treden tot de Europese Unie (EU) is al decennialang een twistpunt. Hoewel Turkije in 1987 officieel het lidmaatschap aanvroeg en in 2005 begon met de toetredingsonderhandelingen, is de vooruitgang gestagneerd door politieke meningsverschillen, zorgen over de mensenrechten en verschuivende geopolitieke prioriteiten. Nu Europa echter voor nieuwe economische en veiligheidsuitdagingen staat, is er veel voor te zeggen om het EU-lidmaatschap van Turkije te versnellen. Een sterker partnerschap zou niet alleen de Europese stabiliteit versterken, maar ook de economische samenwerking, de veiligheid en de wereldwijde invloed.
Een geschiedenis van uitgestelde aspiraties
De betrekkingen tussen Turkije en de EU gaan terug tot 1963, toen Turkije de Overeenkomst van Ankara ondertekende, die de basis legde voor nauwere economische banden. In 1995 trad Turkije toe tot de douane-unie met de EU, waardoor de handelsbetrekkingen werden versterkt. Ondanks deze ontwikkelingen heeft het toetredingsproces herhaaldelijk vertraging opgelopen. Zorgen over democratisch bestuur, persvrijheid en de rechtsstaat hebben de onderhandelingen belemmerd, terwijl politieke spanningen tussen Turkije en belangrijke EU-leden – met name over Cyprus – het proces verder hebben bemoeilijkt.
Toch blijft Turkije een kandidaat-lidstaat en de recente geopolitieke verschuivingen bieden een unieke kans om de vooruitzichten op lidmaatschap opnieuw te beoordelen.
Tijdens een recent lunchdebat in het Europees Parlement debatteerden politici, ambassadeurs, bedrijfsleiders en gasten over de uitdagingen en kansen die de digitale economie biedt voor zowel Türkiye als de Europese Unie.
HE ambassadeur Faruk KAYMAKCI, permanent vertegenwoordiger van Türkiye bij de EU, ging in op de voordelen van een volwaardig EU-lidmaatschap voor Türkiye.
Waarom het lidmaatschap van Turkije essentieel is voor de EU:
De veiligheid van Europa versterken
Nu de oorlog in Oekraïne de Europese veiligheidsdynamiek opnieuw vormgeeft, is de rol van Turkije als NAVO-lid en regionale macht nog nooit zo cruciaal geweest. Turkije ligt op het kruispunt van Europa, Azië en het Midden-Oosten en vormt een strategische buffer tegen regionale conflicten, terrorisme en illegale migratie.
Door het EU-lidmaatschap van Turkije te versnellen, zou Brussel een sterkere veiligheidspartner krijgen met een krachtig leger en uitgebreide inlichtingencapaciteiten. Turkije heeft al een cruciale rol gespeeld bij de bemiddeling tussen Rusland en Oekraïne, het vergemakkelijken van graanexportovereenkomsten en het zorgen voor stabiliteit in het Zwarte Zeegebied. Grotere integratie zou de samenwerking tussen de EU en Turkije op het gebied van veiligheid ten goede komen en Europa’s collectieve defensie en crisisbeheersingscapaciteit versterken.
Economische voordelen en uitbreiding van de handel
Turkije heeft de 19e grootste economie ter wereld met een dynamische en jonge beroepsbevolking van meer dan 85 miljoen mensen. Als lid van de douane-unie onderhoudt Turkije al sterke handelsbetrekkingen met de EU, met een bilaterale handel van meer dan 200 miljard euro per jaar. Een versneld lidmaatschap zou de economische integratie verdiepen, nieuwe investeringsmogelijkheden voor Europese bedrijven creëren en de toeleveringsketens van Europa versterken.
Daarnaast maakt de groeiende rol van Turkije op het gebied van energiedoorvoer – in het bijzonder met projecten zoals de Trans-Anatolische aardgaspijpleiding (TANAP) – het land tot een cruciale partner in het streven van Europa naar energiediversificatie. Nu de EU haar afhankelijkheid van Russische energie wil verminderen, kunnen nauwere banden met Turkije alternatieve routes bieden voor de invoer van gas uit de Kaspische regio en het Midden-Oosten.
Migratie en stabiliteit in de regio beheren
Turkije vangt meer dan 3,5 miljoen Syrische vluchtelingen op en is een belangrijke partner in de EU-strategie voor migratiebeheer. Het migratieakkoord tussen de EU en Turkije van 2016 heeft geholpen om de illegale migratiestromen naar Europa in te dammen, wat de cruciale rol van Turkije bij het stabiliseren van de vluchtelingenstromen aantoont.
Door Turkije nauwer te integreren in het EU-kader zou Brussel een betrouwbaardere partner krijgen bij het beheer van migratieproblemen. Een meer gestructureerde aanpak kan leiden tot betere coördinatie van het asielbeleid, grensbeveiliging en humanitaire inspanningen, waardoor Zuid-Europese landen als Griekenland en Italië minder onder druk komen te staan.
Een culturele en politieke brug tussen Oost en West
De toetreding van Turkije zou een sterk signaal zijn dat de EU zich inzet voor inclusiviteit en diversiteit. Als seculiere natie met een overwegend moslimmeerderheid zou het lidmaatschap van Turkije narratieven tegenspreken die de EU afschilderen als een gesloten club van westerse christelijke naties.
Bovendien kan de unieke positie van Turkije als brug tussen Europa en het Midden-Oosten het diplomatieke bereik van de EU vergroten. Een meer betrokken Turkije binnen de EU zou kunnen helpen bij het bemiddelen in conflicten, het bevorderen van stabiliteit in naburige regio’s en het versterken van de wereldwijde invloed van Europa.
Uitdagingen
Ondanks deze voordelen blijven er grote uitdagingen bestaan. Bezorgdheid over de mensenrechtensituatie in Turkije, de persvrijheid en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht blijven de aandacht van EU-beleidsmakers trekken. Daarnaast blijven de onopgeloste spanningen over Cyprus een groot struikelblok in de onderhandelingen.
In plaats van Turkije in een afwachtende fase te houden, moet de EU kiezen voor een pragmatische aanpak waarbij een evenwicht wordt gevonden tussen hervormingen en versnelde integratie. Een gestructureerde routekaart met duidelijke ijkpunten voor democratie, mensenrechten en economisch beleid kan een constructief pad naar vooruitgang bieden.
Een strategische noodzaak voor Europa
In een tijd waarin de EU geconfronteerd wordt met toenemende geopolitieke en economische onzekerheden, is het nieuw leven inblazen van het toetredingsproces van Turkije niet alleen een kwestie van diplomatie, maar een strategische noodzaak. Het lidmaatschap van Turkije zou de veiligheid van Europa versterken, de economische groei stimuleren, het migratiebeheer verbeteren en de wereldwijde invloed van de EU vergroten.
In plaats van het toetredingsproces voor onbepaalde tijd te laten stagneren, moet Brussel de kans grijpen om een sterkere relatie met Turkije op te bouwen die tot wederzijds voordeel strekt. Door de onderhandelingen te versnellen en het potentieel van Turkije te omarmen, kan de EU haar engagement voor een meer verenigd, veerkrachtig en toekomstgericht Europa opnieuw bevestigen.
