Politieke spanningen en de sfeer in Brussel
Nu China en de Europese Unie (EU) de 50e verjaardag van hun diplomatieke betrekkingen vieren, is er sprake van zowel samenwerking als toenemende spanningen. Hoewel de handel sterk blijft, zorgen geschillen over tarieven, mensenrechtenkwesties en geopolitieke kwesties voor een uitdagender diplomatiek landschap. Tegelijkertijd is Brussel, het hart van de EU-beleidsvorming, getuige van een steeds meer gespannen politiek klimaat omdat de Europese instellingen worstelen met zowel interne verdeeldheid als externe druk.
De betrekkingen tussen China en de EU: Van handelspartners naar strategische rivalen?
De relatie tussen China en de EU heeft in de loop der decennia een aanzienlijke transformatie ondergaan. Van een aanvankelijk handelsvolume van slechts $2,4 miljard in 1975 is de bilaterale handel nu gegroeid tot $780 miljard per jaar. De economische onderlinge afhankelijkheid heeft diplomatieke spanningen echter niet kunnen voorkomen.
Een van de meest opvallende recente ontwikkelingen is het besluit van de Chinese regering om president Xi Jinping niet naar een herdenkingstop EU-China in Brussel te sturen. In plaats daarvan werd premier Li Qiang gestuurd, wat door velen in de EU wordt gezien als een opzettelijke diplomatieke belediging.
Handelsgeschillen zijn een ander heikel punt. De EU heeft tarieven ingesteld voor Chinese elektrische auto’s met het argument dat zware overheidssubsidies de concurrentie verstoren. Als reactie daarop heeft China vergeldingsheffingen ingesteld tegen Europese industrieën, met name de Franse cognacsector. Deze escalerende handelsspanningen hebben geleid tot bezorgdheid over een mogelijk economisch conflict dat de wereldwijde toeleveringsketens zou kunnen verstoren.
De politieke sfeer in Brussel: Breuken en onzekerheid
Brussel blijft het centrum van de politieke manoeuvres van de EU, maar de sfeer tussen de belangrijkste instellingen – het Europees Parlement (EP), de Europese Commissie (EC) en de journalistieke pers – wordt steeds gespannener.
Europees Parlement: Een nieuwe samenstelling, oude verdeeldheid
Na de Europese verkiezingen in juni 2024 heeft een nieuwe parlementaire samenstelling vorm gekregen, maar er blijft verdeeldheid bestaan over het China-beleid. Terwijl sommige wetgevers pleiten voor het behoud van sterke handelsbetrekkingen, dringen anderen aan op een hardere houding op het gebied van mensenrechten, technologieoverdracht en veiligheidsrisico’s.
De meer havikistische leden van het Parlement, vooral die uit de Baltische staten en Oost-Europa, dringen aan op strengere handelsbelemmeringen en sancties tegen Chinese bedrijven die vermoedelijke banden hebben met de militaire en bewakingsindustrieën van Peking. Ondertussen pleiten wetgevers uit Duitsland en Frankrijk, waar de industrie sterk afhankelijk is van de Chinese markt, voor een evenwichtiger engagement om economische gevolgen te voorkomen.
Europese Commissie: Kaja Kallas leidt een hardere aanpak van het buitenlands beleid
De Europese Commissie, onder leiding van voorzitter Ursula von der Leyen, blijft een evenwicht zoeken tussen diplomatie en strategische autonomie. Maar met de benoeming van Kaja Kallas als de nieuwe Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid op 1 december 2024, heeft Brussel een steviger standpunt ingenomen ten opzichte van China. Kallas, de voormalige premier van Estland en een groot voorstander van Europese veiligheid, heeft zich duidelijk uitgesproken over de risico’s van Chinese economische dwang en strategische afhankelijkheid.
Onder haar leiding heeft de EU haar inspanningen geïntensiveerd om buitenlandse inmenging tegen te gaan, met name in sectoren die van cruciaal belang worden geacht voor de veiligheid en technologische soevereiniteit van Europa. Kallas heeft ook aangedrongen op meer afstemming tussen de EU en de NAVO bij de aanpak van Chinese invloedsoperaties en hybride dreigingen.
Er zijn ook spanningen binnen de Commissie ontstaan. Terwijl Kallas en handelscommissaris Valdis Dombrovskis pleiten voor strengere maatregelen tegen oneerlijke Chinese handelspraktijken, blijven sommige commissarissen uit meer handelsafhankelijke lidstaten huiverig voor escalatie van de spanningen met Peking. Deze interne debatten laten zien hoe moeilijk het is om tot een eenduidige EU-aanpak van China te komen.
Een veranderend landschap verslaan
De Brusselse pers, die de betrekkingen tussen de EU en China op de voet volgt, heeft ook een verschuiving in de politieke sfeer opgemerkt. Europese journalisten melden een toenemende frustratie onder EU-functionarissen over de onwil van Peking om een echte dialoog aan te gaan over gevoelige onderwerpen als mensenrechten en veiligheid. Sommige correspondenten die verslag doen van de relatie tussen de EU en China hebben een defensievere toon opgemerkt van Europese beleidsmakers, die het gevoel hebben dat China de diplomatieke inspanningen van Europa niet beantwoordt.
Bovendien blijven de beïnvloedingsactiviteiten van China in Europa een belangrijk onderwerp van discussie in de pers. Onderzoeksrapporten hebben de bezorgdheid over lobbyactiviteiten, economische dwang en beschuldigingen van spionage aan het licht gebracht, wat allemaal bijdraagt aan het bredere gevoel van voorzichtigheid onder Europese beleidsmakers.
Brussel en het bredere geopolitieke landschap
Naast China blijft Brussel een draaischijf voor internationale diplomatie waar veel op het spel staat. De EU blijft een leidende rol spelen in het steunen van Oekraïne tegen Russische agressie, zoals blijkt uit recente bijeenkomsten van de Europese Raad waar de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy opriep tot meer sancties tegen Moskou.
Tegelijkertijd nemen de binnenlandse politieke spanningen toe. Belgische vakbonden hebben voor 31 maart een algemene staking aangekondigd uit protest tegen het overheidsbeleid dat als nadelig voor de werknemers wordt ervaren. Deze interne onrust maakt de toch al gespannen politieke sfeer in Brussel nog ingewikkelder.
Een bepalend moment voor de betrekkingen tussen China en de EU
Nu China en de EU hun 50e jaar van diplomatieke betrekkingen achter de rug hebben, staat hun partnerschap voor grote uitdagingen. Hoewel de economische banden sterk blijven, nemen de politieke spanningen op het gebied van handel, veiligheid en diplomatieke betrokkenheid toe.
In Brussel spelen deze kwesties tegen een achtergrond van toenemende politieke fragmentatie. Het Europees Parlement is verdeeld, de Europese Commissie weegt tegenstrijdige belangen tegen elkaar af en de pers documenteert een snel evoluerende relatie.
Met het nieuwe leiderschap van de EU op het gebied van buitenlands beleid onder leiding van Kaja Kallas en een verschuiving in de Europese politiek na de verkiezingen van 2024, zullen de komende maanden van cruciaal belang zijn om te bepalen of China en de EU hun meningsverschillen kunnen bijleggen en een stabiel partnerschap kunnen onderhouden of dat strategische rivaliteit de hoofdrol gaat spelen.
