De afgelopen jaren heeft de groene agenda wereldwijd een prominente plaats ingenomen in politieke en economische discussies. Regeringen hebben ambitieuze netto-nul doelstellingen toegezegd, bedrijven hebben duurzaamheidsinitiatieven genomen en de publieke steun voor milieuactie is gegroeid. Ondanks deze toezeggingen wordt de groene agenda echter steeds meer bedreigd, met groeiende tekenen dat beleidsmakers en bedrijven belangrijke klimaatbeleidsmaatregelen zullen terugschroeven of opgeven.
Economische druk en zorgen over kosten
Een van de grootste factoren die de scepsis ten opzichte van de groene agenda aanwakkert, is de economische druk die deze legt op overheden, bedrijven en consumenten. De overgang naar hernieuwbare energie, het koolstofvrij maken van industrieën en het implementeren van milieuregelgeving vergen enorme investeringen. In tijden van economische onzekerheid, zoals tijdens inflatieperiodes of recessies, geven regeringen vaak voorrang aan economische stabiliteit boven klimaatbeleid.
Veel landen hebben al te maken met een terugslag tegen duur groen beleid. De energieprijzen zijn sterk gestegen door verstoringen in de toeleveringsketen en geopolitieke spanningen, waardoor fossiele brandstoffen op korte termijn een aantrekkelijkere optie zijn geworden. In sommige gevallen zijn regeringen zelfs teruggekomen op hun groene toezeggingen en hebben ze gekozen voor energiezekerheid boven duurzaamheid.
Politieke verschuivingen en publieke weerstand
Politieke wil is essentieel voor het handhaven van de groene agenda, maar recente verkiezingen over de hele wereld wijzen op een verschuiving in prioriteiten. Rechtse en populistische partijen, die sceptisch staan tegenover klimaatbeleid, winnen aan populariteit in veel westerse landen. Hun argumenten richten zich op het beschermen van banen, het verlagen van belastingen en het tegengaan van overregulering, vaak met een beroep op kiezers die worstelen met hoge kosten voor levensonderhoud.
Het publieke verzet groeit ook. Boeren, vrachtwagenchauffeurs en industriële arbeiders hebben protesten geleid tegen milieuregelgeving die volgens hen een bedreiging vormt voor hun levensonderhoud. In Nederland en Duitsland hebben boerenprotesten regeringen gedwongen om emissiereducerende maatregelen te heroverwegen of uit te stellen. Wanneer duurzaamheidsbeleid leidt tot verlies van banen of hogere kosten voor consumenten, zal de politieke steun snel afbrokkelen.
Energiezekerheid boven duurzaamheid
De energiecrisis als gevolg van geopolitieke conflicten, zoals de oorlog in Oekraïne, heeft veel landen gedwongen om hun energiebeleid te heroverwegen. Landen die ooit streefden naar een snelle decarbonisatie, moesten terugvallen op kolen en gas om de energiezekerheid te waarborgen. Europa, dat hernieuwbare energie agressief had gepromoot, heeft te maken gekregen met tekorten en prijsschommelingen, waardoor sommigen zich afvragen of een volledig groene aanpak wel haalbaar is.
Kernenergie, ooit op een zijspoor gezet door milieuactivisten, maakt een comeback nu landen op zoek zijn naar betrouwbare alternatieven voor fossiele brandstoffen. Nucleaire projecten zijn echter duur en tijdrovend, waardoor ze op korte termijn een onvolmaakte vervanging vormen. Dit verschuivende energielandschap suggereert dat, hoewel de groene agenda een doel blijft, onmiddellijke energiebehoeften tot compromissen dwingen.
Bedrijven trekken zich terug van beloften op het gebied van duurzaamheid
Hoewel veel bedrijven hebben gepleit voor milieuverantwoordelijkheid, zijn er steeds meer aanwijzingen dat sommige bedrijven zich terugtrekken van hun groene beloften. Bedrijven omarmden duurzaamheid aanvankelijk als marketingstrategie, maar de financiële last van het voldoen aan strenge milieudoelstellingen wordt steeds duidelijker. Schandalen rond greenwashing – waarbij bedrijven hun klimaatinspanningen overdrijven – hebben ook geleid tot meer onderzoek.
In sectoren als de productie, de auto-industrie en de luchtvaart waarschuwen managers dat groene mandaten hun bedrijf onconcurrerend kunnen maken. Als concurrenten in China, India of de VS met minder strenge milieuregels werken, worden Europese bedrijven benadeeld.
Een verschuiving in plaats van een volledige stopzetting?
Hoewel het onwaarschijnlijk is dat de groene agenda volledig zal worden losgelaten, is er een duidelijke verschuiving naar een meer weloverwogen aanpak. Beleidsmakers geven steeds meer prioriteit aan economische en energiezekerheidskwesties boven snelle ontkoling. Als groen beleid als te duur of verstorend wordt ervaren, kunnen regeringen hun ambities terugschroeven, doelstellingen uitstellen of uitzonderingen invoeren voor belangrijke industrieën.
De toekomst van de groene agenda hangt af van het vinden van een balans tussen duurzaamheid en economische realiteiten. Het lijkt waarschijnlijker dat het milieubeleid wordt bijgesteld om het in overeenstemming te brengen met de financiële en politieke realiteit dan dat het volledig wordt losgelaten.
