Nu het jaar 2024 ten einde loopt, staan de betrekkingen tussen de Europese Unie (EU) en China op een kruispunt. Ooit gekenmerkt door pragmatische economische samenwerking, worden hun interacties steeds meer bepaald door geopolitieke spanningen, strategische concurrentie en wederzijdse scepsis, schrijft Colin Stevens.
Handel, technologie en wereldwijde invloed blijven centrale thema’s, terwijl beschuldigingen van industriële spionage, mensenrechtenkwesties en geschillen over elektrische voertuigen (EV’s) de banden verder onder druk hebben gezet.
Economische onderlinge afhankelijkheid onder druk
De EU en China blijven belangrijke handelspartners, met een bilaterale handel van meer dan 700 miljard euro per jaar. Europese bedrijven leunen zwaar op de Chinese productie, terwijl China een belangrijke markt is voor Europese luxegoederen, auto’s en technologie. In 2024 namen de handelsspanningen echter toe, vooral in de opkomende EV-sector.
Geschillen over EV en de zoektocht naar dominantie
China’s dominantie op de EV-markt heeft in Europa alarmbellen doen rinkelen. Chinese EV-fabrikanten hebben, gesteund door aanzienlijke overheidssubsidies, agressief hun intrede gedaan op de Europese markt en bieden betaalbare alternatieven voor lokale merken. De Europese Commissie heeft hierop gereageerd door in september een antisubsidieonderzoek te starten en Beijing te beschuldigen van concurrentievervalsing.
Deze stap betekende een keerpunt in de handelsbetrekkingen. De EU probeerde haar auto-industrie te beschermen, maar China veroordeelde het onderzoek als protectionistisch en dreigde met vergeldingsmaatregelen die gevolgen zouden kunnen hebben voor Europese bedrijven die in China actief zijn. Het geschil onderstreept de groeiende strategische rivaliteit op het gebied van groene technologieën, waarbij beide partijen strijden om het leiderschap in de overgang naar hernieuwbare energie.
Europa’s koorddansen: Partner en rivaal
Europa staat voor een delicate evenwichtsoefening in zijn relatie met China. Aan de ene kant is China een belangrijke handelspartner, die een enorme markt voor Europese goederen en kritieke toeleveringsketens voor de industrie biedt. Aan de andere kant hebben de assertieve geopolitieke houding van Beijing en zijn vermeende ambities om de wereldorde opnieuw vorm te geven geleid tot zorgen over veiligheid, economische afhankelijkheid en strategische rivaliteit.
De pragmatische argumenten voor samenwerking
China is de grootste invoerbron van de EU en de op twee na grootste uitvoerbestemming. De Europese industrieën, met name in sectoren als de auto-industrie, de machinebouw en de farmaceutische industrie, zijn afhankelijk van Chinese consumenten. Bovendien is China door zijn rol als ‘s werelds grootste producent van componenten voor hernieuwbare energie, zoals zonnepanelen en EV-batterijen, een essentiële partner in Europa’s overgang naar groene energie.
De gepercipieerde bedreiging
Europa ziet China echter steeds meer als een systemische rivaal. De zorgen zijn veelzijdig:
- Economische invloed: China’s dominantie in kritieke toeleveringsketens, waaronder zeldzame aardmetalen en halfgeleiders, doet vrezen voor een te grote afhankelijkheid.
- Geopolitieke ambities: De groeiende invloed van Beijing via initiatieven zoals het Belt and Road Initiative (BRI) en het partnerschap met Rusland tijdens het Oekraïneconflict vormen een uitdaging voor de strategische belangen van Europa.
- Cyberveiligheid en spionage: Beschuldigingen van industriële spionage en cyberaanvallen gericht tegen Europese bedrijven hebben het wantrouwen aangewakkerd.
- Mensenrechten en bestuur: Het Chinese beleid in Xinjiang, Hongkong en Tibet is in strijd met de Europese waarden op het gebied van mensenrechten en zet de diplomatieke betrekkingen onder druk.
Beschuldigingen van spionage en veiligheidsproblemen
In 2024 werd het vertrouwen verder ondermijnd door beschuldigingen van industriële spionage en cyberaanvallen. Europese inlichtingendiensten beschuldigden Chinese agenten ervan zich te richten op kritieke sectoren, waaronder energie, telecommunicatie en defensie. De ontdekking van vermeende bewakingsapparatuur in Europese diplomatieke missies leidde tot een diplomatieke ruzie, waarbij beide partijen beschuldigingen uitwisselden.
De toegenomen aandacht van de EU voor cyberbeveiliging en beveiliging van de toeleveringsketen heeft geleid tot een strenger toezicht op Chinese technologieleveranciers, waaronder Huawei en ZTE. Verschillende lidstaten hebben hun plannen om Chinese apparatuur geleidelijk uit hun 5G-netwerken te weren versneld, onder verwijzing naar nationale veiligheidsrisico’s. Deze maatregelen weerspiegelen een bredere Europese inspanning om de afhankelijkheid van Chinese technologie te verminderen, in lijn met de Amerikaanse druk voor meer trans-Atlantische samenwerking op het gebied van veiligheidskwesties.
Realpolitik: De driehoek VS-China-Europa
De relatie van Europa met China kan niet los worden gezien van de Verenigde Staten. Washington heeft zijn oproepen aan Europa om zich aan te sluiten bij zijn harde houding ten opzichte van Beijing geïntensiveerd, met name op het gebied van technologie, handel en mensenrechten. De VS hebben gelobbyd voor beperkingen op Chinese investeringen en nauwere coördinatie op het gebied van de veiligheid van de toeleveringsketen, waardoor Europa zich harder heeft opgesteld.
De economische belangen van Europa wijken echter vaak af van de prioriteiten van Washington. Veel Europese leiders blijven huiverig om China volledig tegen zich in het harnas te jagen, omdat ze de risico’s van handelsverstoring en vergeldingsmaatregelen inzien. Deze evenwichtsoefening – sterke economische banden met China onderhouden en tegelijk tegemoetkomen aan de Amerikaanse bezorgdheid over de veiligheid – bepaalt de Europese realpolitik.
China’s groeiende status als wereldmacht
De wereldwijde invloed van China blijft groeien en onderstreept zijn rol als zowel onmisbare partner als geduchte concurrent. In 2024 positioneerde Beijing zichzelf als leider op het gebied van wereldwijde handel, groene technologie en infrastructuurontwikkeling. Het Belt and Road Initiative breidde zich uit naar nieuwe regio’s, terwijl de Chinese diplomatie een sleutelrol speelde bij het bemiddelen in conflicten in het Midden-Oosten en Afrika.
De toenadering van Beijing tot Moskou heeft de Europese bezorgdheid vergroot, met name over de houding van Beijing ten opzichte van Oekraïne. Door te weigeren de acties van Rusland te veroordelen en de economische banden met Moskou aan te halen, heeft China zich gepositioneerd als tegenwicht voor de westerse invloed.
Samenwerking te midden van concurrentie
Ondanks de spanningen blijven de EU en China samenwerken aan mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering en volksgezondheid. In 2024 herbevestigden beide partijen hun engagement voor de Overeenkomst van Parijs en beloofden ze samen te werken aan groene financieringsinitiatieven. Deze gebieden van afstemming worden echter steeds meer overschaduwd door strategische concurrentie.
Vooruitzichten voor 2025: Pragmatisme en mogelijkheden
Naarmate 2025 nadert, zullen de betrekkingen tussen de EU en China gekenmerkt blijven door pragmatisch engagement temidden van strategische verschillen. Europa’s koorddansen – balanceren tussen de behoefte aan goede handelsbetrekkingen en de realiteit van het zien van China als een potentiële bedreiging – zal nog precairder worden. Belangrijke ontwikkelingen om in de gaten te houden
- Verdere stappen om de Europese toeleveringsketens te diversifiëren en de afhankelijkheid van Chinese import te verminderen.
- De uitkomst van het antisubsidieonderzoek van de EU naar Chinese elektrische voertuigen.
- Mogelijke vergeldingsmaatregelen van China tegen Europese bedrijven die binnen zijn grenzen actief zijn.
Ondanks deze uitdagingen is er ruimte voor optimisme. De complexiteit van de relatie tussen de EU en China vraagt om een doordachte, weloverwogen aanpak, en verstandige koppen aan beide kanten erkennen de noodzaak van een zinvolle coëxistentie. Samenwerking op kritieke gebieden zoals klimaatverandering, volksgezondheid en mondiale stabiliteit biedt een basis om het vertrouwen te herstellen en een evenwichtiger partnerschap te smeden.
Als Europa en China hun meningsverschillen kunnen overbruggen met een gedeelde toewijding aan wereldwijde vooruitgang, biedt de toekomst misschien niet alleen concurrentie, maar ook mogelijkheden voor samenwerking waar beide partijen – en de wereld in het algemeen – van kunnen profiteren.
Auteur
Colin Stevens richtte EU Reporter op in 2008. Hij heeft meer dan 30 jaar ervaring als tv-producent en journalist. Hij is voormalig voorzitter van de Press Club Brussels (2020-2022) en ontving een Honorary Doctor of Letters aan de Zerah Business School (Malta en Luxemburg) voor leiderschap in de Europese journalistiek.
