Special opinion bij de Amerikaanse verkiezingen door Dick Roche, voormalig Iers minister voor Europese Zaken en voormalig minister van Milieu die als regeringsminister opdracht gaf tot het terugroepen van elektronische stemmachines in Ierland. De machines werden vervolgens afgedankt en Ierland keerde terug naar papieren stembiljetten.
Vice-president Harris heeft betoogd dat democratie “op het ticket staat” in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Voor de Democratische Partij is het uit het Witte Huis houden van voormalig president Trump synoniem aan het verdedigen van de ‘Amerikaanse democratie’ – een goede campagnelijn.
Democratie staat op het ticket in een andere, minder partijgebonden, betekenis. Amerikaanse kiezers verliezen al tientallen jaren het vertrouwen in hun kiesstelsel.
Wanneer kiezers het vertrouwen in verkiezingen verliezen, is democratie inderdaad het ondergeschoven kindje.
Een kiesstelsel vol gebreken.
In september, aan de vooravond van de Internationale Dag van de Democratie van de VN, publiceerde Pew Research een “korte lezing” waarin werd opgemerkt dat “Amerikanen ongelukkiger en meer verdeeld zijn dan de meesten over de staat van hun democratie en bijzonder somber zijn over de vooruitzichten op verbetering”.
Uit een peiling van de New York Times en Sienna die tussen 20 en 23 oktober werd gehouden, bleek dat minder dan de helft (49%) van de ondervraagden geloofde dat “de Amerikaanse democratie goed werk levert bij het vertegenwoordigen van het volk”. Zesenzeventig procent gelooft dat de democratie “momenteel wordt bedreigd”.
Amerikaanse burgers hebben redenen om zich zorgen te maken over hun kiesstelsel.
Het Amerikaanse systeem is zeer gedecentraliseerd en buitengewoon complex. Deelstaten en lokale autoriteiten bepalen het verkiezingsbeleid en stellen de verkiezingswetgeving vast.
Verkiezingsregels verschillen dramatisch van staat tot staat. Binnen individuele staten kunnen de regels op gemeentelijk en districtsniveau aanzienlijk verschillen.
De betrokkenheid van de federale overheid bij verkiezingen, die verspreid is over een reeks agentschappen, bureaus en departementen, is beperkt.
Het drama dat zich afspeelde in Florida tijdens de presidentsverkiezingen van 2000 toont de problemen die kunnen ontstaan in een gefragmenteerd systeem.
Meer dan een maand na de stemdag,7 november, keek een verbaasde wereld toe terwijl verkiezingsmedewerkers probeerden te oordelen over ‘hangende stembiljetten’ en ‘vlinderstembiljetten’ interpreteerden, en juridische teams vochten in de rechtszaal. Toen de uiterste datum voor de certificering van de kiesmannen in Florida snel dichterbij kwam, maakte het Amerikaanse Hooggerechtshof een einde aan de chaos door te bevelen dat het hertellen van de stemmen moest stoppen. Volgens de meerderheid van het Hof ontbrak in Florida een uniforme methode voor de hele staat om de vragen op te lossen die waren gerezen bij het tellen van de stemmen en was er onvoldoende tijd om er een te creëren.
De uitslag van Florida viel in het voordeel van George W. Bush uit met een marge van slechts 537 stemmen in een staat waar meer dan 5,8 miljoen stemmen werden uitgebracht.
De verdedigers van het Amerikaanse systeem voeren aan dat decentralisatie individuele jurisdicties in staat stelt om te experimenteren en te innoveren. Critici beweren dat het gevaarlijk is. Cynici suggereren dat het betekent dat degenen met de macht niet hoeven vals te spelen om verkiezingen te winnen – ze veranderen gewoon de regels.
Een verkiezingssysteem met ernstige tekortkomingen.
Complexe en vaak veranderende administratieve regelingen zijn zeker niet de enige problemen in het Amerikaanse kiesstelsel.
Kwesties met betrekking tot kiesgrenzen, ‘duister’ geld, dubieuze kieslijsten, vragen over de identiteit van kiezers, de betrokkenheid van een rechtssysteem dat als politiek partijdig wordt gezien, en meer recent de omschakeling van persoonlijk stemmen naar Vote by Mail (VBM) hebben allemaal het vertrouwen van het publiek ‘aangetast’.
Gerrymandering, het proces van partijdige herziening van de kiesdistricten in het Congres, is ingebakken in de Amerikaanse politiek en wordt schaamteloos toegepast door beide politieke partijen.
Geld speelt een enorme rol in de Amerikaanse politiek. Een beslissing van het Hooggerechtshof in 2010 in de zaak Citizens United vs FEC opende de sluizen voor speciale belangen om geld in Amerikaanse verkiezingen te pompen. Er wordt wel gesproken over een grondwetswijziging, maar de kans dat een voorstel de nodige politieke steun krijgt lijkt klein.
Republikeinen beschuldigen Democraten al jaren van het ‘vullen’ van kiezerslijsten en het ondersteunen van ‘vuile kieslijsten’ die vol staan met niet-bestaande kiezers, met kiezers die verhuisd zijn of die ‘overleden’ zijn. Democraten bestempelen Republikeinse pogingen om kiezerslijsten te ‘zuiveren’ als ‘kiezersonderdrukking’.
Kiezersidentificatie is een ander heet hangijzer. Veertien staten en Washington DC eisen geen identificatie van kiezers. Zesendertig staten eisen dat kiezers een of andere vorm van identificatie laten zien. Links schildert het idee van kiezersidentificatie af als een aanval op minderheden, armen en ouderen, nog een vorm van kiezersonderdrukking. Voorstanders zien kiezersidentificatie als bescherming van de integriteit van verkiezingen.
Wetsovertreding is een andere kwestie. Republikeinen hebben de regering Biden ervan beschuldigd lawfare te gebruiken om Donald Trump uit te sluiten van de verkiezingen. Beide partijen maken zich op voor grote gevechten in staats- en federale rechtbanken als het op5 november niet naar hun zin gaat.
Bij de Amerikaanse verkiezingen van 2020 werd stemmen per post een explosief onderwerp. Voorstanders van de overstap naar VBM voerden aan dat het de enige veilige manier was om verkiezingen te houden tijdens de pandemie. Tegenstanders beweerden dat de overstap de deur naar fraude zou openzetten. De snelle uitrol van VBM bij de verkiezingen van 2020 triggerde Donald Trump en voedde het debat over de geldigheid van de verkiezingsuitslag van 2020. In de verkiezingen van dit jaar, waarin beide partijen veel tijd en geld hebben gestoken in het uitbreiden van het vroeg- en afwezigheidsstemmen, is VBM minder een trigger geweest. Dat zou echter wel eens kunnen veranderen wanneer de stemmen worden geteld.
Verzet tegen hervormingen
Hoewel het debat over de problemen in het kiesstelsel van de VS al tientallen jaren aan de gang is, komen hervormingen maar langzaam op gang.
Na de controversiële presidentsverkiezingen van 2000 nam het Congres de Help America Vote Act (HAVA) aan. De wet richtte de US Election Assistance Commission op, een agentschap dat bedoeld was om “te dienen als een clearinghouse voor informatie over verkiezingsadministratie”, voorzag in fondsen voor staten om de verkiezingsadministratie te verbeteren en verouderde apparatuur te vervangen, en creëerde minimumnormen voor staten om te volgen met betrekking tot verkiezingsadministratie. Hoewel de wetgeving werd aangeprezen als het doorvoeren van “ingrijpende hervormingen”, verschoof deze nauwelijks de naald.
In 2005 produceerde een tweepartijdige commissie onder gezamenlijk voorzitterschap van president Jimmy Carter, een Democraat, en voormalig minister van Buitenlandse Zaken James Baker, een Republikein, een rapport “Bouwen aan vertrouwen in de Amerikaanse verkiezingen”.
Het rapport stelde een nationaal systeem voor om kiezersregistratielijsten van staten en gemeenten te verbinden, een maatregel om dubbele registratie van kiezers te voorkomen, een gemeenschappelijk kiezersidentificatiesysteem, een reeks voorstellen om de toegang tot kiezers te verbeteren, sterkere inspanningen om fraude te bestrijden – vooral bij afwezigheidsstemmen – en een systeem van controleerbare papieren sporen voor alle stemtechnologie.
Net als HAVA hebben de aanbevelingen van Carter-Baker de naald niet verlegd. De aanbevelingen over kiezersregistratie en kiezersidentificatie, voorstellen die in de meeste landen als gezond verstand zouden worden beschouwd, werden bestempeld als kiezersonderdrukking of ondermijning van de privacy. Veel van het werk van de Commissie werd genegeerd.
In 2021 merkten president Carter en James Baker in een gezamenlijke brief op: “Het vertrouwen van het publiek in onze verkiezingen blijft afnemen en het risico voor onze democratie is groter dan ooit.” Ze betreurden “verliezende kandidaten (die) hun tegenstanders beschuldigen van valsspelen in plaats van de resultaten te accepteren” en schreven over “zogenaamde verkiezingshervormingen (die) te vaak gericht zijn op het geven van politiek voordeel aan de ene of de andere partij in plaats van op het oplossen van problemen.”
Verkiezingen volgende dinsdag
In de tondeldoos die de Amerikaanse politiek is, kan een verkiezing op5 november met betwiste resultaten ernstige gevolgen hebben.
Toen president Biden besloot om zich terug te trekken als kandidaat van de Democraten voor de verkiezingen van 2024, leek het erop dat de sterren ‘uitgelijnd’ stonden voor VP Harris. Het enthousiasme onder de Democratische kiezers steeg, er stroomde veel geld in de partijkas en de peilingen voor de partij verbeterden snel.
Bovendien werd het leeftijdsvoordeel van Donald Trump ‘omgedraaid’ en moesten Republikeinse discussiepunten over de scherpzinnigheid van president Biden worden geschrapt. Het belangrijkste was dat de kaart van het Kiescollege drastisch veranderde.
Op 1 september bleek uit peilingen dat vicepresident Kamala Harris voor lag op voormalig president Donald Trump in Pennsylvania, Michigan, Wisconsin, Georgia, Nevada en Arizona. De peilingwebsite Fivethirtyeight registreerde de voorsprong van de vicepresident, variërend van 0,1 tot 2,9 punten, ruim binnen de foutmarge, maar een voorsprong is een voorsprong. Deze zes staten hebben 61 kiesmannen en als ze gewonnen worden, zou dat een overweldigende overwinning voor Harris opleveren.
Donald Trump stond slechts in één battleground staat voor, North Carolina, en dan met slechts 0,6 punten.
Eind september veranderde de situatie. Kamala Harris lag voor in vier staten Pennsylvania, Nevada, Wisconsin en Michigan. Donald Trump stond voor in North Carolina, Georgia en Arizona. De voorsprong van beide kandidaten lag opnieuw ruim binnen de foutmarge, maar de reisrichting was gekanteld in het voordeel van Trump.
Op 30 oktober lag Donald Trump voor – opnieuw met kleine marges – in Pennsylvania, North Carolina, Georgia en Arizona. Harris lag voor in Wisconsin en Michigan. In Nevada was de stand gelijk.
Hoewel de verschuivingen in de steun in alle slagveldstaten ruim binnen de foutmarge blijven, is de verschuiving weg van VP Harris opvallend.
Niet alleen heeft de vice-president de leidende positie in drie belangrijke staten verloren, maar haar peilingen in alle 7 battleground staten zijn gedaald -in de meeste gevallen marginaal.
De beweging voor Trump is weer in de tegenovergestelde richting met fracties van procenten.
Een kruitvat
De verkiezingscampagne voor 2024 is als geen ander geweest. Er zijn twee aanslagen gepleegd op het leven van de Republikeinse kandidaat. Een zittende president heeft zich teruggetrokken uit de wedstrijd.
Toen vice-president Harris president Biden verving aan de top van het ticket van de Democratische partij, is het tempo van de Amerikaanse verkiezingen van 2024 drastisch veranderd.
Na aanvankelijk achter VP Harris te zijn gevallen, ziet de trend voor Trump er nu goed uit. Een kleine verschuiving in de zeven belangrijkste slagveldstaten kan echter een verpletterende nederlaag of een overweldigende overwinning opleveren.
Naarmate de campagne dichter bij de eindstreep kwam, is hij vervallen in gescheld. De giftigheid is gestegen tot een niveau dat zelfs voor Amerikaanse politieke begrippen opvallend is. De Amerikaanse politiek, die op de rustigste momenten prikkelbaar is, is een kruitvat geworden.
Een duidelijke overwinning van de winnende kandidaat in de verkiezingen van dinsdag zou kunnen voorkomen dat dat kruitvat ontbrandt.
Het laatste wat de wereld op dit moment nodig heeft, zijn nog eens vier jaar van bitterheid, rancune en politieke verlamming in de VS.
Misschien moeten we tussen nu en dinsdag allemaal een gebedje doen voor een duidelijke marge tussen de verkiezingswinnaar en de runner-up – in de hoop het kruitvat onschadelijk te maken.
