Paus Franciscus (foto) heeft zijn spijt betuigd over “de tragische gevallen van kindermisbruik” in België, schrijft Martin Banks.
Hij sprak op de eerste volle dag van een officieel vierdaags bezoek aan het land, het eerste bezoek van een paus in bijna 30 jaar. De laatste keer dat een paus in België was, was in 1995, toen paus Johannes Paulus II de verfraaiing uitvoerde van Pater Damiaan, die de melaatsen van Hawaï verzorgde.
De paus kwam naar België via Luxemburg en heeft Leuven, Brussel en Louvain-la Neuve bezocht. De katholieke universiteit van Leuven viert in 2025 de 600e verjaardag van haar oprichting en om dit te vieren nodigden Vlaams premier Jan Jambon en anderen paus Franciscus uit met de steun van de Belgische bisschoppen.
Bij zijn aankomst op donderdag (26 september) werd de paus op een luchthaven bij Brussel begroet door Filip, koning der Belgen – samen met stromende regen.
In een toespraak op vrijdag (27 september) ging de paus merkbaar in op recente schandalen die de Belgische kerk op zijn grondvesten deden schudden, waaronder gevallen van vermeend seksueel misbruik door geestelijken en gedwongen adoptie.
De Kerk is geschokt door beweringen dat instellingen die van 1950 tot 1980 door nonnen werden geleid minderjarige meisjes en ongehuwde vrouwen opnamen en hun kinderen ter adoptie afgaven. Een officieel onderzoek vorig jaar schatte dat tussen 1950 en 1980 katholieke nonnen in België betrokken waren bij de “gedwongen adoptie” van bijna 30.000 kinderen. Men denkt dat het in de meeste gevallen ging om ongetrouwde vrouwen van wie de ouders hun zwangerschap geheim wilden houden, zodat het kind zonder toestemming van hen werd afgenomen en aan een ander gezin werd gegeven.
Er wordt aangenomen dat er sinds 2012 meer dan 700 meldingen van misbruik zijn gedaan bij de autoriteiten in België.
Zijn toespraak tot de burgerlijke autoriteiten in Leuven op vrijdag (27 september) komt slechts zes maanden nadat hij in België een voormalige bisschop uit zijn ambt ontzette die schuldig was bevonden aan misbruik.
In zijn toespraak zei de paus dat terwijl de Kerk “haar missie uitvoert, vaak met voorbeelden van grote vrijgevigheid en oprechte toewijding” er “helaas pijnlijke tegengetuigenissen zijn opgedoken”.
Hij voegde eraan toe: “Ik verwijs naar de tragische gevallen van kindermisbruik, een plaag die de Kerk krachtig en vastberaden aanpakt door te luisteren naar en hulp te bieden aan degenen die gewond zijn geraakt, en door overal ter wereld een preventieprogramma uit te voeren.”
Hij zei: “In dit verband was ik bedroefd toen ik hoorde over de praktijk van ‘gedwongen adopties’ die ook hier in België plaatsvond tussen de jaren 1950 en de jaren 1970. In die aangrijpende verhalen zien we hoe de bittere vruchten van wangedrag en criminaliteit vermengd werden met wat toen helaas de heersende opvatting was in alle geledingen van de samenleving.
“Dit was zozeer het geval dat velen in geweten geloofden dat ze iets goeds deden voor zowel het kind als de moeder.”
Hij voegde eraan toe: “Vaak dachten de familie en andere actoren in de samenleving, ook binnen de kerk, dat om het stigma te vermijden dat in die tijd helaas op ongehuwde moeders rustte, het voor het welzijn van zowel het kind als de moeder beter zou zijn om het kind af te staan voor adoptie. Er waren zelfs gevallen waarin sommige vrouwen niet de mogelijkheid kregen om te kiezen tussen het houden van hun kinderen of ze af te staan voor adoptie.”
Hij ging verder: “Ik bid dat de leiders van de naties, door naar België en zijn geschiedenis te kijken, in staat zullen zijn om ervan te leren. Op deze manier kunnen ze hun volkeren eindeloze ellende en verdriet besparen.”
Zijn langverwachte bezoek aan België, waar hij donderdagavond werd begroet door stromende regen, staat in het teken van de 600e verjaardag van de universiteiten KU Leuven en UCLouvain.
In zijn toespraak op vrijdag zei hij dat hij “zeer verheugd” was om België te bezoeken en voegde eraan toe: “Als ik aan dit land denk, is het iets kleins en toch groots; een land in het westen dat tegelijkertijd ook in het centrum ligt, alsof België het kloppende hart is van een enorm organisme.”
Hij zei: “Het zou inderdaad een vergissing zijn om de kwaliteit van een land te beoordelen aan de hand van zijn geografische omvang. België mag dan geen grote staat zijn, toch is zijn geschiedenis indrukwekkend geweest.
“Onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog keken de uitgeputte en moedeloze volkeren van Europa, bij het begin van een diepgaand proces van vrede, samenwerking en integratie, naar uw land als een natuurlijke locatie om belangrijke Europese instellingen op te richten.”
Dit, zei hij, was omdat België op de “breuklijn” tussen de Germaanse en Latijnse wereld lag, ingeklemd tussen Frankrijk en Duitsland, “twee landen die het meest de tegengestelde nationalistische idealen hadden belichaamd die aan het conflict ten grondslag lagen.”
Hij zei: “We zouden België kunnen beschrijven als een brug tussen het continent en de Britse eilanden, tussen de Germaanse en Franstalige gebieden, tussen Zuid- en Noord-Europa.
“Een brug die het mogelijk maakt om eendracht te verspreiden en geschillen te verminderen. Een brug waar alle mensen, met hun eigen talen, denkwijzen en overtuigingen, anderen kunnen ontmoeten en kunnen kiezen voor conversatie, dialoog en delen als middel voor wederzijdse interactie.
“Een brug waar allen kunnen leren om van hun eigen identiteit geen afgod of barrière te maken, maar een gastvrije plaats, van waaruit begonnen en weer teruggekeerd kan worden; een plaats voor het bevorderen van waardevolle persoonlijke uitwisselingen, het samen zoeken naar nieuwe sociale stabiliteit en het bouwen van nieuwe overeenkomsten. Een brug die handel bevordert, verbindingen legt en culturen met elkaar in dialoog brengt. Een onmisbare brug dus om oorlog af te wijzen en vrede op te bouwen.”
De paus merkte op: “Het is dus gemakkelijk om te zien hoe groot het kleine België eigenlijk is en hoe Europa België nodig heeft om het eraan te herinneren dat zijn geschiedenis volkeren en culturen, kathedralen en universiteiten, prestaties van menselijk vernuft maar ook vele oorlogen en de wil om te domineren omvat die soms tot kolonialisme en uitbuiting leidden.”
“Europa heeft België nodig om verder te gaan op de weg van vrede en broederschap tussen zijn volkeren. Sterker nog, België herinnert alle anderen eraan dat wanneer naties grenzen negeren of verdragen schenden door gebruik te maken van de meest uiteenlopende en onhoudbare excuses, en wanneer ze wapens gebruiken om het feitelijke recht te vervangen door het principe ‘macht is macht’, ze de doos van Pandora openen en gewelddadige stormen ontketenen die het huis bestormen en dreigen te vernietigen.”
Op zondag (29 september) leidde de paus een mis voor meer dan 3.000 mensen in het Koning Boudewijnstadion aan de rand van Brussel.
