Door Adam H.
Nu er dit jaar, op20 oktober, een referendum wordt gehouden over de toetreding van Moldavië tot de EU, lijken veel belanghebbende partijen dit cruciale proces te benaderen vanuit een optiek van ‘divide et impera’ . Sommigen behandelen de situatie van deze kleine, maar moedige republiek door te verwijzen naar de schijnbaar permanente slinger tussen het Westen en het Oosten (een ideologische benadering), anderen lijken het te analyseren door de optiek van een land dat economisch onhoudbaar is, gezien de komende decennia. Redelijke benaderingen, zou je kunnen zeggen. Maar afgezien van het ideologische versus economische dilemma, zijn er nog steeds pseudo-onderzoekers die Moldavië reduceren tot een kwestie die zijn wortels heeft in etnische zelfbeschikking en misschien zelfbehoud. Een stierlijke benadering, als die al niet ter discussie stond sinds de Homo Sovieticus midden jaren ’70 opdook.
Laten we het over die laatste benadering hebben, want die duikt weer op in het midden van het EU-referendum. En waar duikt het weer op? In het hart van Brussel, in een ‘grondig’, of in ieder geval redelijk lang onderzoek, uitgevoerd door Oleg Ignatov, getiteld “Moldova Divided: Easing Tensions as Russia Meddles and Elections Approach”, en gepubliceerd door de International Crisis Group op zijn website(https://www.crisisgroup.org/europe-central-asia/eastern-europe/moldova/b97-moldova-divided-easing-tensions-russia-meddles).
Je zou kunnen denken dat het artikel bedoeld is als een alarmsignaal over het feit dat “terwijl Moldavië zich tot het Westen heeft gewend na de totale invasie van Rusland in Oekraïne, het ook zijn aanpak heeft verhard ten opzichte van twee regio’s – het afgescheiden Transnistrië en het autonome Gagauzië – die Russische steun hebben gekregen”. Dit kan ook worden gezien als een signaal dat “de hardhandige behandeling van Transnistrië en Gagauzië door de Moldavische regering heeft geleid tot grotere interne spanningen”. Zoals je kunt lezen, een oproep, ergens daarbuiten, om de rechten van minderheden te respecteren.
Enkele woorden over de auteur, de onderzoeker Oleg Ignatov. Hij is senior analist voor Rusland bij de International Crisis Group en werkte eerder als politiek adviseur bij het Center for Current Policy in Moskou. Dit centrum wordt geleid door Alexey Chesnakov (voormalig hoofd van Informatie en Analytische Planning van de Russische Presidentiële Administratie, voormalig voorzitter van het Presidium van de Publieke Raad van de Algemene Raad van de politieke partij “Verenigd Rusland”, respectievelijk voormalig plaatsvervangend secretaris van de Algemene Raad van de politieke partij “Verenigd Rusland”, die het beleid van Vladimir Poetin steunt, en die tijdens het presidentschap van Dmitry Medvedev als partijleider heeft gediend). Net als Alexey Chesnakov heeft Oleg Ignatov gewerkt voor de politieke partij “Verenigd Rusland”, als politiek adviseur. Is de auteur veranderd van een aanhanger van “Verenigd Rusland” in een klokkenluider voor de rechten van minderheden in de EU?
Oleg Ignatov doet zich voor als degene die wil bijdragen aan het vinden van oplossingen zodat de Republiek Moldavië niet van het pad van toetreding tot de EU wordt afgebogen, waarbij hij woorden gebruikt die het feit benadrukken dat Transnistrië en Gagauzië door de Russische Federatie worden gebruikt om de Republiek Moldavië te destabiliseren en toetreding tot de EU te blokkeren. En door deze pro-Moldavische bewoordingen te gebruiken, impliceert de auteur later in de tekst dat de inwoners van deze twee regio’s ‘slachtoffers’ zijn van de wraakzuchtige acties van de regering in Chisinau, en dat Chisinau in feite schuldig is aan ‘gespannen verhoudingen’ tussen de centrale autoriteiten en de leiders van deze twee separatistische/autonome regio’s.
Het is duidelijk dat Oleg Ignatov niet had kunnen overtuigen van dit soort schimmige argumenten als hij constructief en gelijkwaardig had gerapporteerd over de manier waarop Chisinau optreedt om de bevolking van Transnistrië en Gagauzië te steunen! Waarschijnlijk past Ignatov daarom een bekend recept van de Russische propagandisten toe – het gebruik van nepnieuws!
Omdat je iemands werk niet zomaar kunt bekritiseren zonder bewijs, volgen hier enkele (van de vele) ideeën (te lezen op het randje van nepnieuws) die Oleg Ignatov in zijn artikel heeft geuit:
Ten eerste probeert hij aan te tonen dat “veel Europese en EU-functionarissen” het niet eens zouden zijn met het idee van EU-buitenlandchef Josep Borrell, die zei dat “Moldavië het model van het nog steeds verdeelde EU-lid Cyprus zou kunnen volgen – eerst toetreden tot het blok en dan proberen de verdeeldheid later op te lossen”, toen hij antwoordde op een vraag over het feit dat “Transnistrië Moldavië’s weg naar EU-lidmaatschap zou kunnen bemoeilijken”. Oleg Ignatov geeft niet aan hoeveel of wie precies die Europese en EU-ambtenaren zijn, noch geeft hij een concrete bibliografische bron aan, waar men deze referenties zou kunnen vinden. Hij geeft slechts een interview aan met een “hoge EU-functionaris” dat in maart 2024 zou zijn afgenomen door International Crisis Group, de website waarvoor hij werkt en die zijn analyse publiceert. Een gerespecteerd journalist of onderzoeker zou beweren dat dit soort verwijzingen geen deontologische benadering is(om onafhankelijk te citeren of duidelijk aangegeven bronnen te gebruiken).
Ten tweede slaat de auteur alarm over de vrijheidsberoving van de burgers van Transnistrië door aan te geven dat “het Moldavische parlement in maart 2023 politieke eisen voor de afscheiding van Transnistrië van het grotere Moldavië heeft verboden en strafbaar heeft gesteld met gevangenisstraf”. In feite spreekt de wet die door het Moldavische parlement is aangenomen niet over “politieke eisen voor de afscheiding van Transnistrië”, maar voorziet deze in de aanvulling van het Wetboek van Strafrecht met begrippen die handelingen die verband houden met de misdrijven spionage en verraad strafbaar stellen: het initiëren, organiseren of opzetten van illegale informatiestructuren, het aanzetten van andere personen tot acties die de soevereiniteit, onafhankelijkheid, territoriale onschendbaarheid, staatsveiligheid of defensiecapaciteit schaden, acties (geen ‘politieke eisen’) die worden uitgevoerd met het doel een deel van het grondgebied van de Republiek Moldavië af te scheiden, evenals de verspreiding van informatie die aanzet tot dergelijke acties. In een poging om een staat van angst te beschrijven die de betreffende wet in Transnistrië zou teweegbrengen, haalt Oleg Ignatov het feit aan dat “hooggeplaatste de facto functionarissen van Transnistrië vrezen te worden gearresteerd en de regio niet langer durven te verlaten”, maar hij vermeldt niet wie deze functionarissen precies zijn. Hij citeert alleen een ‘Transnistrische functionaris’, die niet zei dat hij bang was om gearresteerd te worden, maar alleen dat “Moldavië weigert ons [Transnistriërs] uit te leggen hoe het de wet wil toepassen en niet reageert op onze verzoeken”. Oleg Ignatov citeert opnieuw een interview dat zou zijn afgenomen in februari 2023, door International Crisis Group, de site waar de journalist werkt en die zijn analyse publiceert, dus niet zo onafhankelijk of duidelijk aangegeven bronnen… alweer. Bovendien, hoewel Oleg Ignatov het idee oproept dat de wet verwijst naar “politieke eisen voor de afscheiding van Transnistrië van het grotere Moldavië, waardoor er gevangenisstraf op staat”, spreekt zelfs een bibliografische bron die de auteur aanhaalt deze poging om de lezers verkeerd te informeren tegen – de bron verwijst alleen naar het feit dat “Chisinau en Tiraspol verschillen in hun beoordeling van de Moldavische wet op separatisme, Interfax, 17 februari 2023”. Oleg Ignatov houdt vast aan zijn kritiek op de zogenaamde ‘separatismewet’ en citeert “uitgesproken kritiek van de OVSE” op de goedkeuring van deze wet. In dit verband gebruikt Ignatov als informatiebron slechts een onofficieel document met de titel “Opmerkingen over de strafbaarstelling van ‘separatisme’ en aanverwante strafbare feiten in Moldavië”! Dit zijn slechts opmerkingen van civiele experts op basis van “een onofficiële Engelse vertaling van de amendementen op het wetboek van strafrecht, verstrekt door de OVSE-missie in Moldavië”. En wat betreft “westerse diplomaten in Chisinau” die de wet in kwestie zouden hebben bekritiseerd: ook hier wordt niet vermeld wie dat zijn, er wordt alleen aangegeven dat zijn uitgever een “Europese diplomaat in Chisinau” heeft geïnterviewd. Dit alles zonder de naam van de diplomaat te noemen of aan te geven waar dit interview kan worden ingezien.
In het artikel vestigt Oleg Ignatov de aandacht op het idee van een staat van beleg, naar verluidt gegenereerd door de regering van Chisinau en gericht tegen de burgers van Transnistrië. Oleg Ignatov beweert dat Moldavië inwoners van Transnistrië zonder Moldavisch paspoort de toegang weigert, zelfs als ze reizen op een paspoort dat is uitgegeven door Rusland, Oekraïne of Roemenië. Om zijn bewering te staven, brengt Oleg Ignatov “Aleksandr Navaric, een voormalige de facto Transnistrische ambtenaar met een Russisch paspoort, ter sprake toen hij naar huis probeerde terug te keren”, en gebruikt als bron een artikel met de titel “Transnistrische burger mag niet naar huis op luchthaven Chisinau, Novosti Pridnestrovya, 16 januari 2024”. De auteur geeft niet aan op welke website het artikel waarnaar wordt verwezen kan worden geraadpleegd, en natuurlijk kan de bron niet worden geïdentificeerd als deze via internet wordt opgezocht. De situatie herhaalt zich wanneer de auteur als voorbeeld “Anna Mamei, een rechter uit Tiraspol met de Russische nationaliteit” noemt, waar hij als bron aangeeft: “Moldavische autoriteiten hebben het hoofd van de rechtbank van Tiraspol, Anna Mamei, gedeporteerd, Novosti Pridnestrovya, 23 januari 2024”.
Vasthoudend aan het idee om de grenzen van Tiraspol te verleggen, verwijst Oleg Ignatov naar het feit dat Chisinau begin 2024 een einde heeft gemaakt aan de vrijstelling van exportheffingen voor Transnistrische bedrijven, waarmee een einde is gekomen aan een 25 jaar oude regeling. In dit verband citeert hij een hooggeplaatste Moldavische functionaris, die zei: “We kunnen geen twee verschillende regimes tolereren: Moldavische bedrijven respecteren de regels, terwijl Transnistrische bedrijven dat niet doen. We willen [Transnistriërs] duidelijk maken dat dit de enige manier is die in de toekomst mogelijk is als we tot de EU willen toetreden en zij toegang willen blijven houden tot de interne markt van de EU”. Niets vreemds, zou je kunnen denken, maar Oleg Ignatov stelt dat deze beslissing is ingegeven door de intentie van Chisinau “om Transnistrië te dwingen zich te houden aan regels die het leven duurder zouden maken voor bedrijven en consumenten daar”, waarbij hij opnieuw “Moldavische ambtenaren” citeert, die dat naar verluidt zouden hebben gezegd. Oleg Ignatov geeft niet de namen van de “Moldavische functionarissen”, noch een bibliografische bron, waar een geïnteresseerde zou kunnen vinden wie deze functionarissen zijn. Zoals inmiddels gebruikelijk verwijst hij alleen naar interviews met zogenaamde “Moldavische functionarissen in Chisinau, Brussel en Washington”, die in november 2023-april 2024 zouden zijn afgenomen door International Crisis Group. Dus weer niet zo onafhankelijke of duidelijk aangegeven bronnen.
Ignatov schakelt zijn ‘recht van beweging’-argument om naar een ogenschijnlijk ‘economisch argument’, waarbij hij zich beroept op het feit dat de Moldavische autoriteiten hebben geëist dat sommige Transnistrische bedrijven, waaronder een van de grootste werkgevers in de regio, de Moldavische Metallurgische Fabriek, voor het eerst milieuheffingen aan de Moldavische begroting moeten betalen. Wat Ignatov niet zegt, is dat het re-integratiebureau van de regering in Chisinau heeft verklaard dat de volledige betaling van milieuvervuilingsheffingen voor alle economische actoren in de Republiek Moldavië verplicht is om de voorwaarden voor eerlijke concurrentie te scheppen.
Wat Gagauzië betreft, stelt Oleg Ignatov dat de spanningen zijn geëscaleerd na de verkiezing van Evghenia Guțul tot gouverneur van de regio in mei 2023. Het is geen geheim, zelfs voor de auteur, dat zij een protegé is van Ilan Shor, die door de EU en de VS is bestraft als Russische agent, en dat zij Vladimir Poetin heeft ontmoet tijdens een bezoek aan Moskou, waar zij de Moldavische autoriteiten ervan beschuldigde de bevoegdheden van de autonome regio te usurperen. Ignatov beweert dat de overwinning van Guțul te danken is aan het feit dat alle kandidaten pro-Russisch waren en tegen nauwere Europese integratie. Deze bewering wordt door geen enkel bewijs gestaafd. Daarnaast slaagt de auteur er ook deze keer niet in om de realiteit weer te geven – onder de kandidaten waren er mensen die eerder pleitten voor normalisering van de betrekkingen tussen Comrat en Chisinau, mensen die werden gezien als mensen met een evenwichtige benadering van deze fragiele relatie. Door dit te beweren en te beweren dat alle kandidaten pro-Rusland waren, probeert Ignatov het idee op te wekken dat de bevolking van Gagauzië geen voorstander is van toetreding van Moldavië tot de EU. Hij gaat zelfs nog een stap verder en beroept zich op het feit dat “veel kiezers in Gagauzië zich waarschijnlijk van stemming zullen onthouden of hun stem tegen toetreding tot de EU zullen uitbrengen”. Dit kan tot op zekere hoogte waar zijn, maar de auteur onderbouwt zijn beweringen niet met een onderzoek dat in Gagauzië is uitgevoerd.
En de opmars van pseudofeiten gaat door in het hele artikel. Nog een laatste voorbeeld: hoewel de auteur het feit aanhaalt dat “de bevolking grotendeels tegen de nieuwe oriëntatie van president Sandu op het gebied van buitenlands beleid is”, geeft Oleg Ignatov geen enkele bron of onderzoek aan dat in dit verband in Gagauzië is uitgevoerd.
Deze pseudo-analyse van Oleg Ignatov is niet meer dan een verzameling meningen, goed in scène gezet om legitiem te lijken en waarschijnlijk alleen bedoeld om een schaduw van twijfel te werpen over een moedige Moldavische regering die niets anders deed dan weerstand bieden aan een meervoudige dreiging, die dit keer alleen uit het oosten kwam – een oorlog in het naburige Oekraïne en een hybride indringer, de Russische Federatie. Vergis je niet – Rusland is Moldavië niet binnengevallen zoals het Oekraïne is binnengevallen. Deze keer doet het dat vanuit Brussel, vanuit het hart van Europa.
