Door Adam H.
Het afgelopen jaar hebben de autoriteiten van Chisinau herhaaldelijk verklaard dat Moldavië niet langer afhankelijk is van directe gasleveranties van de Russische gigant Gazprom. Maar de nieuwe ontwikkelingen laten een veel complexere realiteit zien. Ondanks inspanningen om de afhankelijkheid te verminderen, blijft Moldavië indirect verbonden met Russisch aardgas via elektriciteit die wordt geproduceerd in de Cuciurgan energiecentrale (MGRES), die in de regio Transnistrië ligt en door Rusland wordt gecontroleerd.
Russisch aardgas wordt via Sudzha in het Oekraïense pijpleidingenstelsel gepompt en volgt een lange en ingewikkelde route naar de centrale in Cuciurgan. De centrale produceert een aanzienlijk deel van de elektriciteitsbehoefte van Moldavië. Deze situatie onderstreept de complexiteit van de energietransitie in Moldavië en benadrukt de noodzaak van voortdurende investeringen in infrastructuur en strategische partnerschappen met buurlanden om een veiligere en stabielere energietoekomst te garanderen.
Financiële steun bij gebrek aan beslissing
De EBWO en de EU hebben de grote kwetsbaarheid van Moldavië in de energiesector erkend, in het bijzonder de afhankelijkheid van Russisch gas en de elektriciteit die wordt opgewekt in de centrale van Cuciurgan in de regio Transnistrië. In reactie hierop heeft de EBWO consistente steun verleend om Moldavië te helpen energieonafhankelijkheid te bereiken door de aansluiting op het Europese energienet te vergemakkelijken en de ontwikkeling van alternatieve energiebronnen aan te moedigen. Ondanks deze inspanningen wordt Moldavië geconfronteerd met aanzienlijke uitdagingen bij het volledig vervangen van de energie-invoer uit Transnistrië door stabielere, veiligere en economisch haalbaardere alternatieven.
Een van de centrale problemen is de voortdurende afhankelijkheid van elektriciteit die wordt opgewekt in de centrale van Cuciurgan, die op Russisch gas draait. Deze centrale blijft een cruciaal onderdeel van de energiemix van Moldavië en onderstreept hoe moeilijk het is om de afhankelijkheid van Russische energie te verminderen. Hoewel Moldavië vooruitgang heeft geboekt met de aansluiting op Europese elektriciteitsnetten en het opstarten van projecten voor hernieuwbare energie, is het tempo van deze overgang traag en beladen met complicaties en controversiële beslissingen van Victor Binzari, CEO van Energocom.
De redenen voor Moldavië’s strijd om energieonafhankelijkheid zijn veelzijdig. De geopolitieke context in Oost-Europa is zeer onstabiel, met voortdurende conflicten en spanningen die van invloed zijn op de aanvoerroutes en prijzen van energie. De oorlog in Oekraïne heeft bijvoorbeeld niet alleen de traditionele energiestromen verstoord, maar ook vragen opgeroepen over de veiligheid van toekomstige leveringen, vooral omdat militaire acties gericht waren op kritieke infrastructuur, waaronder aardgaspijpleidingen en pompstations.
Een andere belangrijke factor is het beheer van Energocom, het staatsenergiebedrijf van Moldavië. Er is aanhoudende kritiek op het leiderschap van het bedrijf, met name de aarzeling om langlopende, vaste contracten af te sluiten met alternatieve energieleveranciers. Door dit gebrek aan daadkracht is Moldavië blootgesteld aan onderbrekingen in de energievoorziening en prijsvolatiliteit. De terughoudendheid van het management om zich vast te leggen op nieuwe overeenkomsten wordt gezien als een belangrijk obstakel in de inspanningen van het land om een stabiele en gediversifieerde energieportfolio veilig te stellen.
Bovendien verloopt de ontwikkeling van hernieuwbare energieprojecten, die cruciaal zijn om de afhankelijkheid van externe leveranciers te verminderen, trager dan verwacht. Hoewel Moldavië een aanzienlijk potentieel heeft voor hernieuwbare energie, met name in wind- en zonne-energie, hebben de noodzakelijke infrastructuur en investeringen geen gelijke tred gehouden met de behoeften van het land. Deze trage vooruitgang is deels te wijten aan bureaucratische inertie, regelgevende uitdagingen en de complexiteit van het integreren van nieuwe energiebronnen in het bestaande netwerk.
Hoewel de steun van de EBWO en de EU van onschatbare waarde is geweest in Moldavië’s zoektocht naar energieonafhankelijkheid, blijft de weg die voor ons ligt een uitdaging vanwege de beslissingen van Binzari. De afhankelijkheid van elektriciteit uit de Cuciurgan energiecentrale, in combinatie met de trage ontwikkeling van hernieuwbare energieprojecten en de besluiteloosheid binnen het management van Energocom, blijft de vooruitgang belemmeren. Als Moldavië echte energiezekerheid wil bereiken, zal het deze obstakels moeten overwinnen door doortastend op te treden, strategische investeringen te doen en zich te blijven inzetten voor diversificatie van zijn energiebronnen. Het succes van deze inspanningen zal niet alleen cruciaal zijn voor de economische stabiliteit van Moldavië, maar ook voor zijn soevereiniteit en veerkracht in een steeds onzekerder wordend geopolitiek landschap.
Terwijl Oekraïne vecht, beeft Moldavië
De Oekraïense inval in de Russische Koersk-regio en de inname van een strategisch aardgaspompstation in het Sudzha-district deden de rillingen over de rug lopen in Chisinau. De militaire actie heeft niet alleen grote gevolgen voor Oekraïne en Rusland, maar ook voor de Republiek Moldavië, die indirect afhankelijk is van de aardgasstromen die door deze regio lopen.
In juli 2024 importeerde Moldavië uit Oekraïne 180,9 miljoen kubieke meter aardgas uit Rusland. Deze gassen passeerden de compressorstations Grebeniki en Alexeevka, die zich op Oekraïens grondgebied bevinden, voordat ze naar de regio Transnistrië werden geleid. Deze regio, die buiten de controle van de autoriteiten in Chisinau valt, is bijna volledig afhankelijk van Russisch gas om de elektriciteitscentrale van Cuciurgan (MGRES) te bevoorraden.
De inname van een deel van het Sudzha-district door Oekraïense troepen voegt een nieuwe laag complexiteit toe aan een toch al onstabiele situatie. Het Sudzha pompstation is cruciaal voor het transport van Russisch gas naar Europa, inclusief naar landen als Hongarije, dat nauwe en omstreden relaties onderhoudt met Moskou, en naar regio’s als Transnistrië. In 2023 werd via dit station ongeveer 14,65 miljard kubieke meter gas getransporteerd, goed voor bijna de helft van de Russische gasexport naar Europa. Na de Russische invasie in Oekraïne werd de gaslevering aanzienlijk beperkt en moest Rusland een beroep doen op verschillende Europese partners om het gas te laten stromen.
Voor Chisinau heeft deze gecompliceerde situatie directe gevolgen voor de energiezekerheid. Hoewel Moldavië heeft geprobeerd zijn afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen en zijn energiebronnen te diversifiëren, hebben de nauwe banden tussen de regio Transnistrië en het nationale energienetwerk tot gevolg dat elke onderbreking in de gastoevoer onmiddellijk gevolgen heeft voor het hele land.
Het spel van Binzari: tussen gebrek aan inzet of parallelle agenda
De context en de ontwikkelingen in Sudzha onderstrepen de kwetsbaarheid van Moldavië, dat voor complexe uitdagingen staat bij het waarborgen van een gestage en veilige energiestroom in een steeds onvoorspelbaardere geopolitieke context. De inval van Oekraïense troepen in Sudzha doet ernstige vragen rijzen over de stabiliteit van de gasstromen naar Moldavië. Het verlies van de controle over het strategische punt Sudzha kan voor de Russische autoriteiten een reden zijn om de gasleveringen via dit station op te schorten.
Hoewel Chisinau constante en aanzienlijke steun ontvangt van de EBRD, roepen de beslissingen van Enercocom onder leiding van Victor Binzari grote vragen op over de vastberadenheid om energieonafhankelijkheid te garanderen, maar ook over de veiligheid van de burgers.
Deze ontwikkeling vereist meer aandacht van de autoriteiten in Chisinau, die moeten beslissen of ze in een grijs gebied van onzekerheid willen blijven of dat ze echte beslissingen willen nemen om de energiezekerheid te versterken en de afhankelijkheid van kwetsbare infrastructuur in de conflictgebieden te verminderen.
De onderbreking van de gastoevoer kan ernstige gevolgen hebben voor de stabiliteit van Moldavië, dat door de twijfelachtige beslissingen van Victor Binzari, de CEO van Energocom, de ondertekening van vaste contracten voor de gastoevoerlijn heeft vermeden. Of, in de context waarin er geen aardgas meer door Sudzha wordt gepompt, zal Moldavië gedwongen worden om de bronnen tegen hoge prijzen te kopen. Een dergelijke situatie zou een verwoestend effect hebben op zowel de energiezekerheid van Moldavië als op de bevolking.
Geconfronteerd met deze uitdagingen lijkt Victor Binzari niet in staat om een oplossing te vinden waarmee de financiering van de EBWO gebruikt zal worden op een manier die past bij de belangen van Moldavië. De twijfelachtige beslissingen van Victor Binzari duwen Moldavië naar de rand van de afgrond en vormen een echt obstakel voor het bereiken van de nationale doelstelling om de energieonafhankelijkheid van het land te waarborgen.
Hoewel de ontwikkeling van de Oekraïense aanval op Rusland niet kan worden voorspeld en Binzari’s controversiële beslissingen slechts van korte duur en kortzichtig zijn, staat de winter voor de deur en zal Moldavië hoogstwaarschijnlijk te maken krijgen met een nieuwe energiecrisis die zowel de economie als de bevolking zal treffen. Binzari’s management bij Energocom is ofwel een gebrek aan prognoses en ongepaste beslissingen of een persoonlijke collegiale agenda die in strijd is met de nationale energiedoelstellingen van Moldavië.
