Een oplossing of een keurslijf? Nieuwe EU-begrotingsregels

Het zal nu moeilijker zijn voor de Commissie om een lidstaat onder een buitensporigtekortprocedure te plaatsen als er essentiële investeringen worden gedaan, en alle nationale uitgaven voor de cofinanciering van door de EU gefinancierde programma’s zullen worden uitgesloten van de berekening van de uitgaven van een regering, waardoor meer stimulansen worden gecreëerd om te investeren.

Landen met een buitensporige geaccumuleerde schuld zullen deze met gemiddeld 1% per jaar moeten verlagen als hun schuld meer dan 90% van het bbp bedraagt, en met gemiddeld 0,5% per jaar als deze tussen 60% en 90% ligt. Als het jaarlijkse tekort van een land meer dan 3% van het BBP bedraagt, moet het in perioden van groei worden teruggebracht tot 1,5%, waardoor een uitgavenbuffer wordt opgebouwd voor moeilijke economische omstandigheden.

De nieuwe regels bevatten verschillende bepalingen om meer ademruimte te creëren. In het bijzonder geven ze zeven jaar in plaats van de standaard vier jaar om de doelstellingen van het nationale plan te bereiken. Europarlementariërs verzekerden zich ervan dat deze extra tijd kan worden toegekend om welke reden dan ook die de Europese Raad geschikt acht, in plaats van alleen als aan specifieke criteria is voldaan, zoals aanvankelijk was voorgesteld.

Op verzoek van Europarlementariërs kunnen landen met een buitensporig tekort of een buitensporige schuld verzoeken om een discussie met de Commissie voordat deze richtsnoeren geeft over de uitgaven van de lidstaat. Een lidstaat kan verzoeken om een herzien nationaal plan in te dienen als er objectieve omstandigheden zijn die de uitvoering van het plan verhinderen, bijvoorbeeld een regeringswisseling.

De rol van de nationale onafhankelijke fiscale instellingen – belast met het toetsen van de geschiktheid van de begrotingen en begrotingsprognoses van hun regering – is aanzienlijk versterkt door de Europarlementariërs, met als doel dat deze grotere rol zal bijdragen aan de nationale steun voor de plannen.

De Duitse co-rapporteur Markus Ferber van de EPP zei dat “deze hervorming een nieuwe start is en een terugkeer naar budgettaire verantwoordelijkheid. Het nieuwe kader zal eenvoudiger, voorspelbaarder en pragmatischer zijn. De nieuwe regels kunnen echter alleen een succes worden als ze goed worden uitgevoerd door de Commissie”.

Volgens de Portugese socialiste Margarida Marques “bieden deze regels meer ruimte voor investeringen, flexibiliteit voor de lidstaten om hun aanpassingen soepel te laten verlopen en zorgen ze voor het eerst voor een ‘echte’ sociale dimensie. Het vrijstellen van cofinanciering van de uitgavenregel zal nieuwe en innovatieve beleidsvorming in de EU mogelijk maken. We hebben nu een permanent investeringsinstrument op Europees niveau nodig om deze regels aan te vullen”.

De richtlijn is aangenomen met 359 stemmen voor en 166 tegen, bij 61 onthoudingen. De lidstaten moeten hun eerste nationale plannen tegen 20 september 2024 indienen. Dit zijn plannen voor de middellange termijn waarin ze hun uitgavendoelstellingen beschrijven en aangeven hoe investeringen en hervormingen zullen worden doorgevoerd. Lidstaten met hoge tekorten of schulden krijgen pre-plan begeleiding over uitgavendoelstellingen, met cijfermatige benchmarks.

Maar niet alle leden van het Europees Parlement waren overtuigd door de waarborgen voor landen met buitensporige schulden of tekorten, de nieuwe focus op het stimuleren van overheidsinvesteringen in prioritaire gebieden en de verzekering dat het systeem meer op maat gemaakt zal worden voor elk land, in plaats van een one-size-fits-all aanpak toe te passen. De Fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie betoogde dat begrotingsregels “voorrang moeten geven aan mensen en planeet boven fiscale havikerij”.

Hun voorzitter, Philippe Lamberts, zei dat de leden van het Europees Parlement bij een van hun laatste stemmingen voor de Europese verkiezingen in juni “een van de belangrijkste maar betreurenswaardigste hervormingen uit hun carrière” goedkeurden.

“Helaas ligt aan deze hervorming een ideologische obsessie ten grondslag die prioriteit geeft aan het dogma van schuldreductie boven investeringen en sociale uitgaven. Deze nieuwe begrotingsregels zullen alle EU-lidstaten in een keurslijf dwingen. Ze zullen regeringen beroven van de financiële middelen die nodig zijn om een bloeiende economie, sociale diensten en klimaatactie te garanderen. Deze obsessie met schuldafbouw zal onvermijdelijk leiden tot een terugkeer naar bezuinigingen, juist nu de EU dringend investeringen moet stimuleren.

“We hebben dringend behoefte aan een hervorming van de huidige begrotingsregels, die verouderd zijn, slecht worden gehandhaafd en niet geschikt zijn voor het beoogde doel. Maar de hervorming waarover vandaag wordt gestemd, negeert de ervaringen van de financiële crisis en de sociaal-politieke littekens die zware bezuinigingen op ons continent hebben achtergelaten. We moeten de houdbaarheid van de schuld bevorderen in plaats van schuldvermindering en onze middelen aanwenden voor urgentere beleidsprioriteiten zoals de groene transitie, sociale uitgaven en de oorlog in Oekraïne”.