Hoewel de deadline voor de lidstaten om de richtlijn van de Europese Unie inzake toereikende minimumlonen aan te nemen pas in november is, toont onderzoek van de vakbonden aan dat de richtlijn de minimumlonen in verschillende landen nu al verhoogt. De analyse werd uitgevoerd door het Europees Vakbondsinstituut (ETUI), het onafhankelijke onderzoeks- en opleidingscentrum van het Europees Verbond van Vakverenigingen, dat de Europese vakbonden verenigt in één Europese koepelorganisatie.
Een nieuwe ETUI Policy Brief laat zien dat de Richtlijn Adequate Minimumlonen – nog voor de formele omzetting in nationale wetgeving, waarvoor de deadline 15 november 2024 is – al invloed heeft op het vaststellen van minimumlonen in een aantal EU-lidstaten, zoals Bulgarije, Duitsland, Kroatië, Hongarije, Ierland, Letland, Roemenië, Spanje en Nederland.
De meest recente gegevens, die vanaf begin dit jaar beschikbaar zijn, laten een aanzienlijke nominale stijging zien van de wettelijke minimumlonen in 15 van de 22 EU-landen waar het minimumloon gebaseerd is op wetgeving (er is geen wettelijk minimumloon in Oostenrijk, Denemarken, Finland, Italië en Zweden). Twee factoren spelen hierbij een rol:
1. In de hele EU blijft de inflatie hoog, waardoor het veiligstellen van de koopkracht van minimumloners een politieke prioriteit wordt.
2. Veel lidstaten maken al gebruik van de “dubbele fatsoensdrempel” van de onlangs aangenomen richtlijn inzake een passend minimumloon (gedefinieerd als 60% van het mediane loon en 50% van het gemiddelde loon).
Alleen Slovenië voldoet momenteel aan deze dubbele fatsoensgrens, waaruit blijkt dat er in de hele EU behoefte is aan verdere substantiële verhogingen van het minimumloon. Het ETUI illustreert echter hoe deze drempel al invloed heeft op het vaststellen van nationale minimumlonen en politieke debatten, zelfs voordat het nationale wetgeving wordt.
Het effect van de dubbele fatsoensgrens manifesteert zich op verschillende manieren, zoals de opname van het beginsel van 50% van het gemiddelde loon in de Bulgaarse wet, de dubbele drempel die een politiek richtsnoer wordt in Kroatië, Cyprus dat het minimumloon vaststelt op 60% van de mediaan en Ierland dat zich ertoe verbindt hetzelfde te doen.
In andere landen vormt de richtlijn al de basis voor het nationale debat over de toereikendheid van de bestaande minimumlonen en voor campagnes van vakbonden om deze te verhogen.
Volgens Torsten Müller, auteur van de ETUI-beleidsbrief Dawn of a new era? The impact of the European Directive on adequate minimum wages in 2024, “is de richtlijn niet gericht op het definiëren van juridisch bindende normen, maar op het bieden van politieke en normatieve referentiekaders. Dit geldt ook voor de dubbele fatsoensgrens.
“Dit betekent echter dat de werkelijke betekenis van de richtlijn afhangt van het gebruik ervan door nationale actoren en de effectieve omzetting ervan in nationale wetgeving. De cruciale les die we uit de ervaringen tot nu toe kunnen trekken, is dan ook dat de tenuitvoerlegging van de richtlijn op nationaal niveau moet worden bevochten door alle progressieve actoren die streven naar meer sociale convergentie en minder loonongelijkheid en armoede onder werkenden”.
