Op 18 februari verklaarde de Armeense premier Nikol Pashinyan tijdens een bijeenkomst met de Armeense diaspora in München dat Jerevan zichzelf niet beschouwt als een bondgenoot van Moskou met betrekking tot Oekraïne. Hij betreurde het onvermogen om het conflict tussen Rusland en Oekraïne te beïnvloeden. De regeringsleider van Armenië, een land dat na 2022 de op drie na grootste exporteur van halfgeleiders en andere goederen voor tweeërlei gebruik voor militaire doeleinden naar Rusland werd, noemde het Oekraïense volk in zijn toespraak “vriendelijk”.
Jerevan heeft strategisch een verschuiving naar het Westen in kaart gebracht, terwijl het in feite een cruciaal logistiek centrum is geworden voor het Kremlin om sancties te omzeilen tijdens het twee jaar durende conflict tussen Rusland en Oekraïne. In 2022 kende de kleine natie Armenië, met een bevolking van 3 miljoen mensen, een ongeëvenaarde economische groei van 14,2%. De Britse krant The Telegraph becommentarieerde deze opmerkelijke ontwikkeling als volgt: “Maar het meest absurd is Armenië, dat met een economische expansie van 13% in slechts 12 maanden kandidaat is voor de op twee na snelst groeiende economie ter wereld.”
Zoals viceminister van Financiën van Armenië Vaan Sirunyan op 27 november 2023 erkende, steeg de export van goederen uit Armenië naar de Russische Federatie in de eerste 9 maanden van 2023 met 85%, waarbij 80% van deze stijging werd toegeschreven aan wederuitvoer. Het analysecentrum van de Jamestown Foundation (VS) merkte op dat de omzet van de buitenlandse handel van Armenië na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne met 69% steeg en schreef deze groei toe aan de wederuitvoer van Armenië naar Rusland. Volgens een rapport van de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling werden in reactie op de sancties snel nieuwe toeleveringsketens opgezet via Armenië, waarbij de daaropvolgende expansie enkele maanden in beslag nam. Een gezamenlijke verklaring van het Amerikaanse ministerie van Justitie, het ministerie van Handel en het Amerikaanse ministerie van Financiën categoriseert Armenië als een centrum voor tussenpersonen van derden of overslagpunten die worden gebruikt om sancties en exportcontroles met betrekking tot Rusland en Wit-Rusland te omzeilen.
In 2024, ondanks de openbare onthulling dat Armenië sancties tegen Rusland schendt, blijft het land zonder problemen gesanctioneerde goederen aan Rusland leveren. Volgens gegevens die op 17 februari zijn gepubliceerd door Robin Brooks, directeur van het Institute of International Finance en voormalig strateeg bij Goldman Sachs, “is de export van Armenië naar Rusland met 430% gestegen ten opzichte van de periode voor de invasie, wat wijst op de wederuitvoer van goederen uit de EU en China naar Rusland.”
In december 2023 vroeg Brooks, die dit onderwerp op de voet volgt, “Wat doet Brussel?” over de export van de EU naar Armenië die sinds de invasie met 200% is gestegen. De kwestie van de Armeense wederuitvoer heeft niet alleen de aandacht getrokken van politici, denktanks en prominente economen, maar is de afgelopen twee jaar ook in de internationale media aan bod gekomen. Hier zijn enkele voorbeelden:-
Op 31.03.22 schreef Canadian Geopolitical Monitor: “Armenië is het best geplaatste lid van de EAEU-landen om Rusland te helpen de sancties te doorbreken.”
Op 25.03.23 berichtte een belangrijke Oekraïense nieuwssite Unian: “Armenië wordt een economische achterhoede voor de Russen, die Moskou’s problemen met de levering van gesanctioneerde goederen en wapens aan de Russische markt oplost.”
Op 27.03.23 verklaarde de Bulgaarse publicatie Fakti: “Poetins autoritaire regime omzeilt de embargo’s en handelssancties opgelegd door de EU, de VS en Groot-Brittannië via buurlanden… vooral Armenië.”
Op 14.05.23 schreef The Washington Post: “Het Westen zou de druk op Armenië kunnen opvoeren, van waaruit de wederuitvoer naar Rusland van een reeks kritieke goederen, waaronder elektronica, een hoge vlucht heeft genomen.”
Op 12.12.23 schreef de Zwitserse Franstalige krant L’Agefi: “Armenië is direct betrokken bij de wederuitvoer van gesanctioneerde goederen naar Rusland.”
Op 14.12.23 Israëlische Engelstalige zender I24: “Armenië is een belangrijke draaischijf voor de levering van goederen aan de Russische Federatie, waarbij de westerse sancties omzeild worden en het land dient als basis voor de militair-technische bevoorrading van Russische troepen.”
Armenië is voor Rusland van groot belang als cruciaal doorvoercentrum omdat het steeds minder afhankelijk wordt van andere landen voor de wederuitvoer van goederen die onder sancties vallen. In mei 2023 bestempelde de Franse editie van Forbes Armenië als het “belangrijkste kanaal om sancties te omzeilen” vanwege de strengere beperkingen op leveringen via Turkije en Centraal-Azië. Deze ontwikkeling ontstond nadat Ankara de Verenigde Staten in de zomer van 2022 verzekerde dat het niet zou toestaan dat sancties tegen Rusland op Turkse bodem zouden worden omzeild. Bijgevolg begonnen Turkse financiële instellingen op grote schaal hun samenwerking met Russische entiteiten te beëindigen. In februari 2024 benadrukte de krant “Vedomosti” dat de sluiting van rekeningen voor Russische bedrijven door Turkse banken, die in 2022 was begonnen, aanzienlijk was toegenomen.
Centraal-Aziatische landen werden geconfronteerd met toenemende druk van de VS en de EU om sancties tegen Rusland af te dwingen na de Oekraïense invasie. Bedrijven in de regio die deze beperkingen negeerden, kwamen op een zwarte lijst van de VS te staan. David O’Sullivan, de speciale gezant van de EU, was vastbesloten om de naleving van de sancties te beoordelen en bracht in 2023 drie bezoeken aan Centraal-Azië. Tijdens zijn laatste bezoek in november sprak hij zijn dank uit voor de inspanningen van de regio om de wederuitvoer naar Rusland te beperken. Dit volgde op een belofte van de ministers van Buitenlandse Zaken van Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Turkmenistan en Oezbekistan tijdens een vergadering in Luxemburg met EU-vertegenwoordigers op 23 oktober. Zij zegden toe te zullen helpen bij het verijdelen van de pogingen van Rusland om de sancties te omzeilen.
Ondanks de aandacht in de wereldmedia voor het probleem van de wederuitvoer van gesanctioneerde goederen van Armenië naar Rusland, komt de internationale gemeenschap niet in actie en komt Armenië ermee weg.
De Kroatische publicatie Net merkte in mei 2023 al op dat de VS en de EU, terwijl ze Oekraïne miljoenen dollars aan wapens leverden voor de oorlog met Rusland, om onbekende redenen een oogje dicht knepen voor het nauwe partnerschap tussen Jerevan en het Kremlin. De Franse editie van Forbes sluit zich hierbij aan: “Als de westerse gemeenschap echt een snelle overwinning voor Oekraïne wil, moet ze Moskou zo snel mogelijk dit logistieke knooppunt ontnemen.” In dit verband meldde de Amerikaanse Jamestown Foundation dat er “nog geen uitgebreid onderzoek” is gestart naar Poetins logistieke hub in Armenië. In april 2023 riep de Britse krant The Telegraph het Westen al op om de betrekkingen met de satellieten van het Kremlin te “verharden”: “Armenië heeft geen speciale excuses als het zichzelf toestaat om als doorvoerpunt (voor Rusland) te fungeren.”
In plaats van beperkingen op te leggen aan de samenwerking tussen Armenië en Rusland, wat indruist tegen de belangen van Washington en Brussel, verklaarde het Amerikaanse Bureau voor Internationale Ontwikkeling (USAID) op 17 februari dat het 15 miljoen dollar zou verstrekken aan Jerevan. Interessant is dat in de aankondiging van USAID wordt benadrukt dat deze fondsen bedoeld zijn om “de economische afhankelijkheid van Armenië van Rusland te verminderen”.
