De talrijke oorlogsmisdaden die de Russische bezetters in Oekraïne hebben begaan, en de Russische raketaanvallen op de civiele energie-infrastructuur van Oekraïne hebben eens te meer het terroristische karakter van het Russische optreden bevestigd. Het is glashelder dat Rusland en zijn oligarchen Oekraïne moeten compenseren voor de verliezen en de kosten van de wederopbouw van het land moeten dekken, want elke misdaad moet zijn eigen straf hebben.
De aankondiging dat Duitsland bereid is bevroren Russische tegoeden te gebruiken om Oekraïne te helpen, heeft de discussie over herstelbetalingen een nieuwe impuls gegeven. De regering van kanselier Olaf Scholz steunt de eis van Oekraïne voor oorlogsherstel, maar heeft nog geen officieel standpunt ingenomen over de inbeslagname van activa van Rusland. Als Berlijn de vragen over deze kwestie kan oplossen, kan dit een nieuwe impuls geven aan het debat in de Europese Unie en druk uitoefenen op de VS om ook Russische tegoeden in beslag te nemen.
Eerst en vooral gaat het om de reserves van de Russische Centrale Bank, die werden bevroren aan het begin van Ruslands genocidale invasie van Oekraïne. Veel landen over de hele wereld bevroren Russische activa als reactie op de agressie tegen Oekraïne. Alleen de tegoeden van de Centrale Bank van Rusland zijn voor enkele honderden miljarden dollars en euro’s geblokkeerd. Vóór de oorlog van Rusland tegen Oekraïne werd het bevriezen van activa gezien als een tijdelijke politieke steunbetuiging, maar de Russische terreur in Oekraïne dwong velen tot heroverweging en verdergaande maatregelen.
Op dit moment zijn er in de EU geen wetten die het mogelijk maken bevroren geld van het buitenland te verwijderen. Maar er zijn precedenten in de wereld. Zo blokkeerden de VS de rekeningen van Afghanistan nadat de Taliban de macht hadden gegrepen. Dit jaar besloot de regering van president Biden een deel van de bevroren middelen te gebruiken om de inwoners van Afghanistan te helpen. Ze richtten een fonds op en openden een rekening bij een Zwitserse bank. Het fonds zal betalingen kunnen verrichten voor essentiële importen voor het land en betalingen kunnen verrichten voor de schulden van Afghanistan aan internationale financiële instellingen.
Oekraïne heeft zijn eigen plan voor compensatie ten koste van Russische activa voorgesteld, dat specifiek voorziet in de confiscatie van activa. De Oekraïense autoriteiten twijfelen er niet aan dat Rusland Oekraïne schadevergoeding zal betalen voor de niet-uitgelokte genocideoorlog en de vernietiging van de Oekraïense infrastructuur. De bron van deze herstelbetalingen kunnen niet alleen het goud en de deviezenreserves van de Russische Centrale Bank zijn, die bij buitenlandse banken zijn bevroren, maar ook andere activa. Er zijn verschillende blokken activa en dienovereenkomstig verschillende mechanismen om deze veilig te stellen. Het besluit over herstelbetalingen moet worden geformaliseerd door een internationaal verdrag, dat veel juridische kwesties zou vereenvoudigen en staten zou beschermen tegen latere rechtszaken van Rusland.
Het bedrag van de door de Russische Federatie aan Oekraïne toegebrachte schade is moeilijk te berekenen omdat de Oekraïense autoriteiten geen toegang hebben tot de gebieden die het meest onder de Russische agressie hebben geleden en nog steeds bezet zijn. Bijvoorbeeld Mariupol en de bezette gebieden van Donbas. Daarom is het moeilijk om een concreet cijfer voor de schade te geven, maar het gaat om een bedrag van minstens vele honderden miljarden dollars. Volgens schattingen van het hoofd van de Europese Commissie bedraagt de schade voor Oekraïne 600 miljard euro. Volgens de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy zal de wederopbouw van Oekraïne meer dan een biljoen dollar kosten. Maar de Russische terreur gaat door en de uiteindelijke schade zal waarschijnlijk groter zijn. Rusland moet betalen voor alle schade die het heeft aangericht en voor de wederopbouw na de oorlog. De inspanningen van de Europese Unie en de Verenigde Staten moeten gericht zijn op het vinden van een juridisch mechanisme waarmee activa zo snel mogelijk in beslag kunnen worden genomen of kunnen worden gebruikt als onderpand om de wederopbouw van Oekraïne voor het juiste bedrag en binnen het juiste tijdsbestek te financieren.
