In de EU moeten alle gezondheidsclaims voor levensmiddelen met harde wetenschappelijke bewijzen worden gestaafd. Het voornaamste doel van het EU-initiatief om een pan-Europees front-of-pack voedingswaarde-etiket (FOPL) in te voeren, is om consumenten te stimuleren gezondere voedselkeuzes te maken. Nutri-Score is een kandidaat voor het front-of-pack label van de EU – schrijven Dr. Stephan Peters en Prof. Dr. Hans Verhagen.
De Europese Commissie zal naar verwachting dit najaar een beslissing nemen, maar het bewijs ter ondersteuning van de voorlopige gezondheidsclaim dat “Nutri-Score als een front-of-pack etiketteringssysteem resulteert in een verhoogde aankoop van gezondere voedingsmiddelen door consumenten” is in het beste geval onvoldoende.
Wij stellen dat de beweerde voordelen van Nutri-Score voor de volksgezondheid wetenschappelijk moeten worden onderbouwd. Dit vereist dat het algoritme wetenschappelijk solide is gebleken en dat de doeltreffendheid ervan voor de consument wetenschappelijk is aangetoond.
De basis van alle FOPL’s zijn voedingsprofielen. Systemen voor de profilering van voedingsstoffen (NPS’en) zijn een manier om de gezondheidskenmerken van levensmiddelen te helpen communiceren. De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) heeft wetenschappelijk advies voor de vaststelling van voedingsprofielen gepubliceerd, maar heeft geen systeem voor de vaststelling van voedingsprofielen voorgesteld; die taak is aan de Europese Commissie overgelaten. Een logo voor voedingsprofielen of FOPL is in wezen een combinatie van een voedingsclaim en een gezondheidsclaim. Beweringen over nutriënten verwijzen naar wat een levensmiddel “bevat”; gezondheidsclaims verwijzen naar wat een levensmiddel “doet”, zoals het risico op ziekte verminderen. Gezondheidsclaims voor levensmiddelen moeten wetenschappelijk onderbouwd zijn (overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1924/2006).
Wat gezondheidsclaims betreft, is de EFSA het agentschap dat verantwoordelijk is voor de evaluatie van gezondheidsclaims in de EU en dat wetenschappelijk advies uitbrengt aan de Commissie. Bij de beoordeling van de wetenschappelijke onderbouwing van gezondheidsclaims kijkt de EFSA naar drie vragen: Is het levensmiddel of het bestanddeel goed gedefinieerd en gekarakteriseerd? Is het geclaimde effect “heilzaam voor de menselijke gezondheid”? Is een oorzakelijk verband voldoende wetenschappelijk onderbouwd? Aan deze drie eisen moet worden voldaan voordat een gezondheidsclaim door de EFSA als voldoende onderbouwd kan worden beschouwd en vervolgens door de Europese Commissie kan worden toegestaan.
In ons onderzoek, dat op 12 augustus is gepubliceerd in het peer-reviewed tijdschrift Foods [1], wordt een potentiële gezondheidsclaim voor Nutri-Score onderzocht aan de hand van de EFSA-criteria, waarbij deze drie vragen worden gesteld.
Ten eerste is het algoritme dat de Nutri-Score van voedingsmiddelen berekent, aangepast aan het voedingsprofielsysteem van het Britse Food Standards Agency (FSA-NPS). Wij menen dat de beschrijving van het Nutri-Score algoritme duidelijk en voldoende omschreven is.
Ten tweede menen wij dat de Nutri-Score kan worden beschouwd als “gunstig voor de menselijke gezondheid”, gezien het theoretisch haalbare effect van de FSA-NPS. Over het algemeen is het consumeren van voedingsmiddelen met een hogere FSA-NPS score ongezonder. Deze voedingsmiddelen worden in verband gebracht met een verhoogd risico op sterfte aan kanker, hart- en vaatziekten, maag- en darmziekten en aandoeningen van de luchtwegen. Voedingsmiddelen met een lage Nutri-Score (oranje D / rood E) worden in verband gebracht met een hoger risico op sterfte en morbiditeit. Men zou dus kunnen concluderen dat de Nutri-Score potentieel gunstig is voor de menselijke gezondheid, aangezien een betere naleving van de FSA-NPS score geassocieerd is met een verminderd risico.
Omdat de gezondheidseffecten van de Nutri-Score potentieel en theoretisch zijn, kunnen zij alleen worden bereikt als de consumenten hun aankopen inderdaad zodanig veranderen dat een verbetering van de FSA-NPS-score kan worden waargenomen. Om het effect van de Nutri-Score op de aankopen van de consument te beoordelen, hebben we wetenschappelijke onderzoeksartikels die in Pubmed over het onderwerp Nutri-Score zijn gepubliceerd, onderzocht. We vonden slechts acht studies die de effecten van de Nutri-Score op echte voedselaankopen onderzoeken. Van de acht evalueerden er slechts drie de effecten van Nutri-Score in een real-life setting, namelijk een universiteitskantine, een real-life kruidenierswinkel, of een experiment in grote ketensupermarkten. De andere vijf studies werden uitgevoerd via online tools.
Het bewijs voor Nutri-Score in een levensechte supermarkt en voor een compleet supermarktvoedselmandje ontbreekt. Er is geen bewijs om aan te tonen dat het theoretische gezondheidseffect in reële situaties kan worden bereikt. Slechts één veldstudie in een levensechte supermarkt, uitgevoerd voor vier productgroepen (vers bereide maaltijden, gebak, brood, en ingeblikte/bereide maaltijden) toonde een klein effect van Nutri-Score op supermarktaankopen en de resulterende FSA-NPS, met 2,5 procent. Geen enkele studie heeft een effect van de Nutri-Score op de FSA-NPS gevonden voor een volledig mandje supermarktaankopen.
Met een beperkt en tegenstrijdig bewijs van het oorzakelijk verband – als we de EFSA-aanpak voor het onderbouwen van gezondheidsclaims volgen – mist Nutri-Score een essentieel deel van het wetenschappelijk bewijs dat nodig is om de mogelijke claim te ondersteunen dat het een positief effect heeft op de gezondheid van het supermarktmandje van de consument in het echte leven.
Voordat de EG een besluit neemt om een etiket in te voeren waarvan de ondoeltreffendheid is bewezen, moet het effect van de full-colour Nutri-Score FOPL worden getest op daadwerkelijke, reële supermarktaankopen. En bij gebrek aan wetenschappelijk bewijs zou de EU er verstandig aan doen een voorbarige beslissing uit te stellen.
