De Europese Unie is in gesprek over het opheffen van de sancties tegen zo’n 40 Russen – meldt New Europe. De sancties zijn opgelegd vanwege hun vermeende betrokkenheid bij de invasie van Moskou in Oekraïne, maar volgens bronnen die door Bloomberg zijn geciteerd, heeft de juridische dienst van de Europese Raad gezegd dat sommige sancties op zwakke gronden zijn opgelegd
Naast de bekende oligarchen die nauw verbonden zijn met president Vladimir Poetin, zijn er verschillende topmanagers die verbonden zijn met de zogenaamde “nieuwe economie” van Rusland onder degenen die worden geacht hun aanwijzing te betwisten.
Dmitry Konov, Tigran Khudaverdyan en Alexander Shulgin – voormalige directeuren van respectievelijk Sibur, Yandex en Ozon – worden door de internationale markten over het algemeen gezien als relatief westers gezinde technocraten, zij het met banden met Poetins machtsvertakkingen, die nevenschade zijn geworden in de sanctieoorlog.
Yandex, dat vaak wordt omschreven als Ruslands antwoord op Google, begon in 1997 als een zoekmachine. Sindsdien heeft het zich op verschillende gebieden begeven en houdt het zich bezig met alles van ride-hailing tot e-groenten.
De sancties van Khudaverdyan veroorzaakten enige consternatie in de internationale zakenwereld vanwege zijn publieke kritiek op de oorlog, hoewel hij de acties van het Russische leger of Poetin zelf nog niet heeft veroordeeld. Enkele weken nadat de Russische troepen op 24 februari hun bloedige invasie in Oekraïne hadden gelanceerd, schreef Khudaverdyan een vaag algemeen commentaar op Facebook, waarin hij verklaarde: “Wat er gebeurt is ondraaglijk. Oorlog is monsterlijk.”
Khudaverdyan trad later af nadat de EU had aangekondigd dat hij was opgenomen in haar lijst van sancties.
John Boynton, de Amerikaanse voorzitter van de raad van bestuur van Yandex, gaf een verklaring uit waarin hij zei dat het bedrijf “geschokt en verrast” was door de aanwijzing van Khudaverdyan.
Dmitry Konov, de voormalige CEO van petrochemische fabrikant Sibur, zou de sancties tegen hem ook aanvechten. Brussel oordeelde dat Sibur, onder Konov, inkomsten heeft verschaft aan de Russische regering, waarvan een deel is gebruikt om het leger van Moskou te financieren; dezelfde bewering die tegen Choedverdjan is ingebracht.
Konov blijft echter volhouden dat de belastingbijdrage van Sibur niets te maken heeft met de oorlog in Oekraïne. “Wij zijn een privé-bedrijf en de argumenten […] dat het bedrijf een substantiële bron van inkomsten vormt voor de regering die verantwoordelijk is voor de destabilisatie van Oekraïne, zijn niet steekhoudend,” vertelde hij aan Agence France Presse, en hij hield vol dat het grootste deel van zijn belastingen op regionaal en niet op federaal niveau werd betaald.
Konov heeft geprobeerd erop te wijzen dat hij nauwe banden met Europa heeft en zei dat hij sterk beïnvloed was door Europese managementpraktijken nadat hij in Zwitserland aan de universiteit had gestudeerd.
Konov is inderdaad sterk verankerd in internationale kringen. Hij is sinds 2016 gouverneur van het Comité voor Chemie en Geavanceerde Materialen van het World Economic Forum en werd in 2020 benoemd tot Commandeur in de Orde van de Ster van Italië voor het bevorderen van de Russisch-Italiaanse zakelijke banden.
Alexander Shulgin, de voormalige CEO van e-commercebedrijf Ozon, betwist ook de sancties. De EU voert zijn aanwezigheid aan op een bijeenkomst van bedrijfsleiders in het Kremlin op de dag dat de oorlog begon als bewijs dat Shulgin en de andere aanwezige CEO’s tot “de naaste kring” van Poetin behoorden, aldus de Financial Times.
Maar de deelnemers aan de bijeenkomst beweren dat deze maanden van tevoren was gepland en dat hun aanwezigheid geen bekrachtiging was van de gebeurtenissen van die dag. Sommigen hebben zelfs laten doorschemeren dat hun aanwezigheid bij de bijeenkomst “niet optioneel” was.
“We waren verrast en bedroefd door het nieuws en de beweegredenen om Alexander Shulgin een sanctie op te leggen,” zei Elena Ivashentseva, de voorzitter van de Raad van Bestuur van Ozon in een verklaring. “Ozon heeft altijd de hoogste normen van bedrijfsvoering nagestreefd met als doel de beste diensten te leveren aan onze klanten en handelaren, terwijl we maximale waarde creëren voor onze investeerders,” voegde ze eraan toe.
Het Icaruseffect
Een gemeenschappelijk thema bij de directieleden die onder sancties vielen, is het relatieve succes bij de groei van hun bedrijf. Onder Shulgin is het bedrijf van Ozon in slechts vier jaar tijd vertwintigvoudigd. Nadat hij in 2017 CEO was geworden, bracht hij Ozon naar de beurs op Nasdaq, waar het een koele 1,2 miljard dollar ophaalde. Het is nu uitgegroeid tot een enorm succesvol bedrijf, vaak omschreven als het antwoord van Rusland op Amazon.
Yandex ging in 2011 naar de beurs op de NASDAQ in de grootste beursgang van een internetbedrijf sinds Google in 2004. Het bedrijf ondernam een succesvolle herstructurering van de corporate governance toen Khudaverdyan in 2019 plaatsvervangend CEO werd, waardoor het een verbod op buitenlands eigendom kon vermijden en concurrerende druk van aandeelhouders en toezichthouders met elkaar kon verzoenen.
Ook Sibur is onder Konov uitgegroeid van een onderdeurtje tot een leider in de sector. Toen hij in 2004 bij het bedrijf kwam, was het een post-Sovjet industrieel bezit dat op de rand van het faillissement stond. Tegen 2021 was de jaaromzet van Sibur met 12,9 miljard dollar gestegen.
De consequentie van het succesvol laten groeien van uw bedrijf is het verhogen van de schuldenlast van uw bedrijf. Het is geen toeval dat deze bijzonder succesvolle bedrijfsleiders sancties opgelegd krijgen. De Europese Raad rechtvaardigt de sancties tegen de directeuren door erop te wijzen dat hun bedrijven via belastinginkomsten bijdragen aan de begroting van de Russische Federatie.
De personen aan wie sancties worden opgelegd, voeren aan dat het succes van hun bedrijven hun niet mag worden aangerekend en dat een groot deel van hun belastinginkomsten aan plaatselijke overheden wordt betaald, en niet aan de federale begroting, die het leger financiert.
Precedent
De Europese Unie heeft al 1158 Russen en 98 Russische entiteiten gesanctioneerd via zeven verstrekkende sanctiepakketten. De Europese Commissie zegt dat de sancties Rusland raken waar het pijn doet, maar als de betrokken personen hun zaak winnen, zou het niet de eerste keer zijn dat sancties ongedaan worden gemaakt.
De meest recente sanctieronde van de EU is omschreven als een “onderhouds- en aanpassingspakket” – bedoeld om de bestaande sancties aan te passen om ze zo effectief mogelijk te maken zonder de Europese belangen of de mondiale voedsel- en energiezekerheid te schaden.
Van cruciaal belang is dat de EU met haar zevende pakket ook het verbod op de levering van bepaalde technologie en diensten aan de Russische luchtvaartsector heeft opgeheven. Brussel verklaarde dat bepaalde technische bijstand en technologie nog steeds “nodig zijn om de technische industriële normalisatiewerkzaamheden van de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie veilig te stellen”.
Het ingestelde verbod op luchtvaarttechnologieën bracht Russische vliegtuigen in gevaar doordat zij niet de nodige controles en opknapbeurten konden ondergaan. Door het besluit terug te draaien hoopt de EU de veiligheidsnormen te kunnen handhaven en de verantwoordelijkheid voor eventuele ongevallen te kunnen vermijden.
Maar het besluit zal ook worden toegejuicht door Europese luchtvaartmaatschappijen als Airbus, die reputatieschade als gevolg van incidenten met vliegtuigen die niet zijn onderhouden, kunnen voorkomen.
Een soortgelijke logica lag ten grondslag aan de ommezwaai van de Verenigde Staten bij de sancties tegen de Russische aluminiumindustrie. In 2019 draaide het ministerie van Financiën de sancties tegen Rusal, ‘s werelds op een na grootste aluminiumproducent, terug omdat het vreesde dat de sancties een cruciale bron van het metaal zouden afsnijden.
De terugdraaiing werd algemeen gezien als een succes, niet alleen voor Rusal, maar ook voor de mondiale metaalmarkten en de Amerikaanse economische belangen – het bedrijf stemde in met veranderingen in het ondernemingsbestuur en meer transparantie als reactie op de zorgen van Washington.
In het geval van zowel de luchtvaartdiensten als Rusal werd het terugdraaien van de sancties als de meest verantwoorde optie beschouwd, en de partijen die de sancties hebben opgelegd, erkenden dat de onbedoelde gevolgen ervan hun geopolitieke invloed dreigden te overschaduwen.
Personen aan wie de EU sancties oplegt, zullen erop gebrand zijn aan te tonen dat hun geval vergelijkbaar is. Hoewel de wetgevers hun best hebben gedaan om geen sancties op te leggen aan bedrijven die structureel een belangrijke rol spelen in de wereldwijde toeleveringsketens, zouden de leidinggevenden kunnen aanvoeren dat zij in recordtempo nieuwe sancties hebben opgesteld, en onvermijdelijk enkele bedrijven hebben getroffen die Europa evenzeer helpen als Rusland.
Hoewel bedrijven als Yandex, Sibur en Ozon niet rechtstreeks zijn gesanctioneerd, wat vragen oproept over het besluit om hun topmanagers te sanctioneren, is het effect van de sancties tegen hun leidinggevenden toch schadelijk. De toegebrachte reputatieschade heeft ertoe geleid dat Europese bedrijven niet bereid zijn zaken te doen en andere bronnen hebben moeten vinden voor soortgelijke produkten – of het nu gaat om polymeren of software.
De vraag die nu blijkbaar door de hoofden van de Europese beleidsmakers spookt, is hoe zij het juiste evenwicht kunnen vinden tussen het uitoefenen van intense politieke druk op het Kremlin en het tot een minimum beperken van de verstoringen van de Europese handel en de wereldwijde toeleveringsketens.
Het zevende sanctiepakket van de EU zal tot 48 nieuwe entiteiten toevoegen aan de lijst van gesanctioneerde Russen. De uitkomst van lopende rechtszaken zal uitwijzen hoe streng de EU de kandidaten voor de lijst van aangewezen personen heeft doorgelicht.
Eén ding is zeker: Europa is niet van plan het tempo te vertragen.
